ट्रेड युनियनकै विरुद्ध प्रचण्ड कमरेड

दीपक अधिकारी

काठमाडौं । वैशाख १८ गते एक सय २०आंै अन्तर्राष्टि्रय मे दिवस भव्य रुपमा मनाउन माओवादी ट्रेड युनियन लागे पनि वीरगञ्जको नेसनल मेडिकल कलेज र युनियनकै पर्चाको विष्ायलार्इ लिएर माओवादीभित्र मारमुंग्री चलेको छ । सर्वहारावर्ग, मजदुरवर्ग तथा उत्पीडित क्ष्ोत्र, लिंग र जातिको मुत्तmिका लागि लडेको बताउने माओवादी नेत ृत्वमै मे दिवसको सम्मुखमा विरोधी बनेपछि पार्टीभित्र विवाद उत्पन्न भएको हो । माओवादीले तय गरेको कार्यनीतिक नाराविपरीत लाग्दै अखिल नेपाल ट्रेड युनियन महासंघ केन्द्रीय समितिले गण्ातन्त्रको व्याख्या गरेपछि पार्टी केन्द्रमै प्रश्न उठाइएको एक पोलिटब्यूरो सदस्यले जानकारी दिए ।
महासंघले मे दिवसका लागि प्रकाशित पर्चामा खरिपाटी भेलाले दस्तावेजीकरण्ा गरेको जनताको संघीय लोकतान्त्रिक राष्टि्रय गण्ातन्त्रविपरीत 'जनमुखी' शब्द प्रयोग गरेको छ । माओवादीभित्र लोकतान्त्रिक गण्ातन्त्र र जनवादी गण्ातन्त्रबीच चर्को विवाद छ । कार्यनीतिक नारा पोस्टरमा भने उल्लेख गरेको छ । सोही पर्चामा इतिहासकै सबैभन्दा प्रगतिशील र त्रmान्तिकारी सरकार उल्लेख गरेकोप्रति पनि प्रश्न उठाइएको छ । माओवादीले वर्तमान सरकारको नेत ृत्व त्रmान्तिकारी भए पनि सरकारलार्इ संत्रmमण्ाकालीन सरकार भनेर परिभाष्ाित गरेको छ । एक पोलिटब्यूरो सदस्यका अनुसार सरकारलार्इ पार्टी नेत ृत्वले परिभाष्ाित नगरेको अवस्थामा महासंघले पार्टी नीति निदर्ेशनविपरीत पर्चा छपाएको भनेर मे दिवसअगाडि नै गम्भीर छलफल हुने कुरा समाचार सूत्र बताउंछ । अर्को समाचारअनुसार गत चैतमा वीरगञ्जमा नेसनल मेडिकल कलेजका कर्मचारी तथा स्वास्थ्यकर्मीले सेवा(सुविधा र ट्रेड युनियन अधिकार माग गर्दै गरेको आन्दोलनलार्इ प्रधानमन्त्री प्रचण्डले लिखित रुपमा अस्वीकार गरेपछि अहिले माओवादी पोलिटब्यूरोमा प्रचण्डको विरोध तीव्र हुने गरेको छ ।
नेपालकै ठूलो त्यस मेडिकल कलेजमा कर्मचारी/स्वास्थ्यकर्मीले सरकारी सेवा(सुविधा, स्थायी नियुत्तmि र ट्रेड युनियन अधिकार माग गर्दै आन्दोलन गरेका थिए । सो आन्दोलनविरुद्ध प्रबन्ध निदर्ेशक वसरुद्दीन अन्सारीले प्रचण्डसमक्ष्ा राखेको निवेदनपत्रमा प्रचण्डले हस्ताक्ष्ार गरी सदर गरेपछि माओवादीभित्र प्रचण्डको विरोध सुरु भएको हो । प्रचण्डले अन्सारीको २०६५ चैत २३ गतेको निवेदनमा हालका लागि पत्रमा माग गरेअनुसार काम गरिदिने भनी २५ चैतमा हस्ताक्ष्ार गरेका छन्‍ । सांघु साप्ताहिकलार्इ प्राप्त निवेदनपत्रमा ट्रेड युनियन खोल्न नदिने सात कारण्ा प्रबन्ध निदर्ेशक अन्सारीले उल्लेख गरेका छन्‍ । प्रधानमन्त्री प्रचण्डको हस्ताक्ष्ारपछि प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिष्ाद्‍को कार्यालयले चैत २५ मै निवेदन सदर गरेको प्रमाण्ाित गरेको छ । कलेजको विष्ायलार्इ लिएर चर्किएको विवाद कलेज र प्रचण्डविरुद्ध संगठित रूपमा उत्रिन थालेको छ । सम्बद्ध स्रोतका अनुसार माओवादीका स्वास्थ्य, शिक्ष्ाा, ट्रेड युनियन र भोजपुरा राज्य समितिका सदस्यले आधिकारिक पत्र फेला नपारेकाले प्रचण्डसमक्ष्ा जान नसकेका हुन्‍ । अन्सारीले प्रचण्डको हस्ताक्ष्ारसहितको पत्र लगेर आन्दोलनकारीलार्इ देखाएपछि आन्दोलनकारीले अन्सारीलार्इ कारबाहीको तयारीसमेत गरेका थिए । भोजपुरा राज्य समितिका एक सदस्यका अनुसार अन्सारीले प्रचण्डसम्म पुगेकोप्रति माफी मागेपछि कारबाही प्रत्रिmया अघि नबढेको हो ।
मे दिवस सम्पन्न भएलगत्तै हस्ताक्ष्ारविरुद्ध माओवादी नेता(कार्यकर्ता नै उत्रिने तयारीमा रहेको पनि ती सदस्यले बताए । भोजपुरा राज्य समितिका माओवादी सभासद्‍माफत प्रचण्डसम्म पुगेका अन्सारीले आसेपासेलार्इ चित्त बुभmाएको हुनसक्ने अनुमान पनि माओवादी नेताले गरेका छन्‍ ।

सांघु साप्ताहिकमा वैशाख चौध गते प्रकाशित

प्रभुले पनि दिने भए ठूलै धक्का

श्रद्धेय अध्यक्ष्
क. प्रचण्ड
एकीक ृत नेकपा (माओवादी)
केन्द्रीय कार्यालय ।
कमरेड, हाम्रो महान्‍ तथा गौरवशाली एकीक ृत नेकपा (माओवादी) ले नेपालमा वर्गीय विभेदåारा सिर्जित जातीय, क्ष्ोत्रीय र लिंगीयलगायतका समस्याहरूको सही सम्बोधनसहितको 'नयां नेपाल' निर्माण्ाको महान्‍ प्रत्रिmयाबाट अगाडि बढिरहेको वर्तमान सन्दर्भमा नेपालको असाध्यै उत्पीडित एवं उपेक्ष्ाित क्ष्ोत्र मधेश र मधेशी समुदाय पार्टी लाइन र नेत ृत्व प्रतिपूर्ण्ा विश्वस्त हुन नसकिरहेको असहज स्थितिलार्इ सही ढंगले सम्बोधन गर्न पार्टीले लिंदै आएको नीति र विचारलार्इ समीक्ष्ाासहित विकास गर्न जरुरी छ । यसै कार्यमा सहयोग पुर्‍याउने उद्देश्यसहित म निम्न बुंदाका असहमतिहरू पार्टी हेडक्वार्टरमा दर्ज गराउन चाहन्छु ।
माक्र्सवादी मान्यताअनुसार समाज विकासको त्रmममा आवश्यक वस्तुगत सर्तहरू पूरा गर्दै राष्ट्र र राष्टि्रयताको विकास हुने गर्दछ । जस्तै( साभmा भाष्ाा, साभmा संास्क ृतिक मनोविज्ञान, साभmा आर्थिक जीवनसहित निश्चित भूगोलमा स्थिर बसोवास गनर्े समुदाय 'राष्ट्र' कहलिने आवश्यक सर्तहरू हुन्‍ । जुन सर्तहरू मधेश र मधेशी जनसमुदायले पूरा गरिरहेको छ । जसलार्इ हाम्रो पार्टीले विगतदेखि आत्मसात्‍ गरी मधेशी राष्टि्रय मुत्तmि मोर्चामाफत राष्टि्रय मुत्तmि आन्दोलन सञ्चालन गर्दै आएको कुरा विद्यमान छ । तर केही समययता मधेशमा रहेका सामान्य भाष्ािक विविधतालार्इ आधार बनाएर नेपालका सबैभन्दा विकसित राष्ट्र मधेशलार्इ विभाजित गनर्े कोसिस भइरहेको छ । जो न त माक्र्सवादसंगत छ, न त मधेशी जनताको चाहना एवं भावनाअनुरुप छ । जहांसम्म साभmा भाष्ाासम्बन्धी सर्तको अभाव देखाएर मधेश राष्ट्र हुन नसक्ने तर्कको सवाल छ । निश्चित रुपमा मधेशमा हालसम्म एउटै साभmा भाष्ााको पूर्ण्ा विकास भइसकेको छैन । तर मधेशमा बोलिने विभिन्न भाष्ााभाष्ाीबीच सहकार्य र पुनर्मिलनको निरन्तर प्रत्रिmयाले एउटा साभmा भाष्ााको तीव्र विकास भइरहेको कुरालार्इ कसैले नकार्न सक्दैन । भाष्ाालार्इ नै मुख्य आधार मान्ने हो भने नेपालमा मगर, किरांतलगायतका अन्य जातिहरूमा पनि समान एवं साभmा भाष्ााको अभाव देखिन्छ तर पनि तिनीहरूलार्इ एउटै राष्ट्रको रुपमा मान्यता दिइएको छ । यसर्थ, मधेश एउटा राष्ट्र हो र राष्टि्रयताको आधारमा मधेश राज्यको निर्माण्ा गरिनुपर्छ र भाष्ााको आधारमा निर्माण्ा गर्न खोजिएको राज्यहरू तुरुन्त हटाउन जरुरी छ । तर मधेशको लागि आयतकार भौगोलिक अवस्थालार्इ ध्यानमा राखी भाष्ाागत आधारमा समायोजन इकाइ राख्दा उपयुत्तm होला ।
पार्टी र संयुत्तm मोर्चा निर्माण्ाको उद्देश्य फरक(फरक रहेकाले त्यसमा प्रतिनिधित्वको आधार एवं मूल्यांकन विधि अलग(अलग हुनुपर्दछ । तर आज पार्टी र सत्तामा मूल्यांकन एवं प्रतिनिधित्वको प्रत्रिmयामा खासै अन्तर देखिएको छैन । जसको कारण्ा एकातिर पार्टीमा सर्वहारा वर्गीय निष्ठा र आदेशमा ह्रास देखिएको छ भने अर्कोतिर सामन्तवाद र साम्राज्यवादविरुद्ध संयुत्तm मोर्चा त्यति प्रभावकारी हुन सकेको छैन । नयां जनवादी सत्तामा विभिन्न समुदायको प्रतिनिधित्वसम्बन्धी पार्टीको घोष्ाित नीतिअनुरुप व्यवहार नदेखिनाले पनि अन्य वर्ग एवं समुदाय हामीप्रति पूर्ण्ा विश्वस्त हुन सकिरहेका छैनन्‍ । चाहे हाम्रोतफबाट सरकारमा गराइएको प्रतिनिधित्वको सवाल होस्‍ वा सदन सञ्चालनको नेत ृत्व गनर्े निकाय (कार्य व्यवस्था) मा हाम्रो प्रतिनिधित्व हुने सवाल होस्‍ वा चाहे राजनीतिक नियुत्तmिमा हाम्रो तफबाट सिफारिस गरिएको व्यत्तmिहरूको सवालमा किन नहोस्‍ । सबै ठाउंमा हाम्रो समानुपातिक एवं विशेष्ा अधिकारसम्बन्धी नीतिविपरीत व्यवहार देखिएको छ । जसले अहिलेको आमविद्रोहको यस निण्र्ाायक चरण्ामा असाध्यै प्रत्युत्पादक हुने कुरा निश्चित छ । तसर्थ, समय छंदै पार्टी र सत्ता (संयुत्तm मोर्चा) मा हुने सहभागिताको मापदण्डबीच अन्तरसुनिश्चित गरी सोहीअनुरुप व्यवहार देखाउन जरुरी छ ।
सर्वहारावर्गीय पार्टीले नयां जनवादी त्रmान्तिको चरण्ामा राष्ट्रवादी भूमिका खेल्ने कि अन्तर्राष्ट्रवादी ? राष्ट्रवादी भूमिका खेल्ने भए माक्र्सवादले परिभाष्ाित गरेको राष्टि्रयता कि प ृथ्वीनारायण्ा शाहले परिभाष्ाित गरेको राष्टि्रयता ? यदि माक्र्सवादी राष्टि्रयतालार्इ मुख्य बनाउने हो भने नेपाल र नेपाली देशभत्तmिको प्रश्नलार्इ कसरी बुभm्‍ने ? जस्ता महŒवपूर्ण्ा प्रश्नहरू विगतदेखि कम्युनिस्ट आन्दोलनमा खड्‍किंदै आएको छ । निश्चित रूपमा देशभत्तmि र राष्टि्रयताबीचको अन्तरसम्बन्धलार्इ सही ढंगले हल नगर्दा आन्दोलनमा थुप्रै भ्रम र अन्योल सिर्जना हुने गरेको छ । हामी हेरिराखेका छौं, एकातिर खस भाष्ाा एवं दौरा(सुरुवाल संस्क ृतिमाथिको हस्तक्ष्ोपलार्इ राष्टि्रयताको मुद्दा बनाउने तर आन्तरिक रुपमा अन्य भाष्ाा एवं संस्क ृतिमाथिको हस्तक्ष्ोपलार्इ राष्टि्रयताको विष्ाय नबनाउनेजस्ता गलत बुभmाइ हावी छ भने अर्कोतिर आ(आफ्‍नो राष्टि्रयताको मुद्दालार्इ मात्र हेनर्े र सिंगै नेपालमाथिको थिचोमिचोलार्इ नजरअन्दाज गनर्े अर्को समस्या रहंदै आएको छ । जो हाम्रोजस्तो अर्ध(आैपनिवेशिक बहुराष्टि्रय मुलुकका लागि हानिकारक हुने कुरा स्पष्ट छ । त्यसैले हामी त्रmान्तिकारीहरू राष्टि्रयता र देशभत्तmको मुद्दालार्इ एकअर्काको परिपूरकको रूपमा लैजाने योजना निर्माण्ा गर्न जरुरी छ ।
हाम्रो पार्टीले महिला, दलित र मुस्लिमको विशेष्ा अधिकार एवं उत्पीडित जाति र क्ष्ोत्रको समानुपातिक प्रतिनिधित्वको अधिकार आत्मसात्‍ गर्दै आएको छ । तर ती उत्पीडित वर्ग, लिंग, जाति एवं क्ष्ोत्रबाट प्रतिनिधित्व कसरी गराउने भन्ने विधि र मापदण्ड ठोस एवं स्पष्ट हुन सकेको छैन । अर्थात्‍ प्रतिनिधित्वको छनोट केन्द्रीक ृत र एकात्मक ढंगले गनर्े कि विकेन्दि्रत र संघात्मक ढंगले ? यदि संघात्मक र विकेन्द्रीक ृत ढंगले गनर्े हो भने त्यसको आधारहरू के हुन्‍ भन्ने प्रश्न अहिले पनि अनुत्तरित छ । पार्टीåारा अहिलेसम्म सत्तामा प्रतिनिधित्व गराएको मापदण्डलार्इ हेर्दा त्यो वस्तुवादी देखिएको छैन । यदि समानुपातिक प्रतिनिधित्वको अधिकारलार्इ वस्तुवादी ढंगले प्रयोग गर्न सकेनौं भने समानुपातिकको नाममा उत्पीडितहरू फेरि अलपत्र पनर्े सम्भावना त्यत्तकिै देखिन्छ । उदाहरण्ाका निम्ति सिंगै महिला वर्ग लिंगीय उत्पीडनको सिकार छ तर महिलाहरू विभिन्न जाति, क्ष्ोत्र र वर्गमा विभाजित रहेको अवस्था विद्यमान छ । यस्तो अवस्थामा महिला प्रतिनिधित्वको छनोट गर्दा एउटै जाति वा क्ष्ोत्रबाट गनर्े कि सबै जाति र क्ष्ोत्रबाट भइरहेको छ । अर्थात्‍, महिला प्रतिनिधित्वको नाममा उही खस पहाडिया महिलालार्इ, दलितको नाममा उही खस दलितलार्इ, उत्पीडित वर्गको नाममा उही खस पहाडियालार्इ प्रतिनिधित्व गराउने विधि अभmै कायमै छ । जसले अन्य जाति र क्ष्ँेत्रभित्रको उत्पीडित, उपेक्ष्ाित समुदायलार्इ असन्तुष्ट एवं सशंकित बनाइरहेको छ । यसर्थ, पार्टीभित्र समानुपातिक प्रतिनिधित्वको सही मापदण्ड एवं आधार ठोस र निश्चित गर्न जरुरी छ । असमान समाजमा समान प्रतिस्पर्धाको समानुपातिक छनोटलार्इ वस्तुवादी एवं सही भन्न सकिंदैन ।
५. पार्टीभित्र देखिएको दण्डहीनता, अराजकता एवं भ्रष्टीकरण्ालगायतका आपराधिक घटनाहरूको छानबिनसहित पार्टी शुद्धीकरण्ा गनर्े कुरा मधेशमा पार्टी निर्माण्ासंग अभिन्न रुपले जोडिएको छ । तर यसलार्इ कसरी पूरा गनर्े भन्ने विष्ाय अभm विवादास्पद रहंदै आएकाले यो प्रत्रिmया त्यति प्रभावकारी हुन सकेको छैन । अहिले पनि यस विष्ायलार्इ हल गनर्े प्रयासस्वरुप आयोग निर्माण्ा भएको छ । पार्टीभित्र राम्रो काम गनर्ेलार्इ प्रोत्साहन र नराम्रो काम गनर्ेलार्इ दण्ड (कारबाही) हुने प्रत्रिmयालार्इ सही ढंगले स्थापित गनर्े विधि कम्युनिस्ट आन्दोलनमा असाध्यै खड्‍किंदै आएको विष्ाय हो । पार्टी संगठनसंग जोडिएका सम्पूर्ण्ा सदस्यहरूको ठीक र बेठीकको मूल्यांकन तत्‍ कमिटीमा भइरहने र ती सदस्यको हरेक पक्ष्ाको सही जानकारी पनि सम्बन्धित कमिटी एवं नेत ृत्व र कार्यकर्तासंग बढी हुने भएको अवस्थामा सुद ृढीकरण्ाको यो प्रत्रिmयालार्इ कमिटीगत तरिकाले अगाडि बढाउनुको सट्टा आयोगमाफत अगाडि बढाउने विधि खोज्नु कतिको सही एवं वस्तुवादी हुनसक्छ ? यो हेर्न बांकी छ । कमिटीभन्दा बाहिर रहेको आयोग र त्यसले लिएको रिपोर्ट एवं निकालेको निचोड कार्यान्वयन गनर्े कुरा पनि तत्‍ कमिटीमा नै भर पनर्े भएकाले आयोगको प्रभावकारिताबारे पार्टी पंत्तmिलार्इ स्पष्ट गर्न जरुरी छ ।
६. विश्वमा भएको प्रतित्रmान्तिको अनुभवले त्रmान्तिलार्इ निरन्तर अगाडि बढाउन नेत ृत्वको भूमिका असाध्यै महŒवपूर्ण्ा रहने गरेको कुरामा हाम्रो पार्टीभित्र गम्भीर बहस चल्दै आएको छ । अहिले पनि नेपाली त्रmान्तिको विकाससंगै प्रतित्रmान्तिका संकेतहरू बढ्‍दै गएको यस्तो अवस्थामा यससंग सम्बन्धित नीति र विधिलार्इ मूर्त र ठोस पार्न आवश्यक छ । वर्गसंघर्ष्ाको कुनै चरण्ामा त्रmान्तिकारी भूमिका निर्वाह गनर्े नेत ृत्व वा कार्यकर्ता अर्को चरण्ामा गैरत्रmान्तिकारी भूमिका निर्वाह गर्न सक्छ भन्ने कुरा हाम्रो पार्टीमा छर्लंग देखा परिरहेको स्थितिमा यसबारे ठोस एवं सही समाधानका उपायहरू विकास गर्न जरुरी छ । वर्ग र त्रmान्तिको पक्ष्ामा राम्रो काम गर्दै माथि(माथि पुगेकाहरूले खराब काम गर्न थालेपछि तिनलार्इ तल भmानर्े तत्कालको नीति र विधि के(के हुनसक्छ ? यस सम्बन्धमा सापेक्ष्ािक ठीक र बेठीक चिन्ने र छुट्‍याउने कसीलार्इ स्पष्ट पारेर बेठीकलार्इ तल भmानर्े निश्चित विधिसहित कार्यान्वयन गरेमात्र नेपाली वर्गत्रmान्तिको सेवा एवं विश्व त्रmान्तिलार्इ नयां दिशा दिनसक्छ ।
त्रmान्तिकारी अभिवादनसहित
क. प्रभु साह(केन्द्रीय सदस्य,
एकीक ृत नेकपा (माओवादी)
(माओवादी अध्यक्ष्ा प्रचण्डलार्इ साहले वैशाख पहिलो हप्ता बुभmाएको असहमतिका बुंदा)

सांघु साप्ताहिकमा वैशाख चौध गते प्रकाशित

पर्यटनको एउटा उद्‍गम स्थल : मैदीकोट

दीपक अधिकारी, मैदी–एक, धादिङ,
राजधानी शहर काठमाडौंबाट करिब ९० किलोमिटर टाढा रहेको छ(धादिङ जिल्लाको सदरमुकाम धादिङबेशी । त्यहांबाट २५ किलोमिटर पर पश्चिम(उत्तरमा रहेको मैदी गाउं विकास समितिले एउटा पुरानो महत्व बोकेको मन्दिर र पुराना एेतिहासिक वस्तुहरुलार्इ जीर्ण्ारुपमा बचाइराखेको छ । मैदी गाविस, वडा नं. ३ मा पनर्े खड्‍गदेवीको मन्दिर, जसलार्इ मैदीकोटको नामले बढी चिनिन्छ, जसले प्रचारको अभावमा आफ्‍नो महत्व त सार्वजनिक गर्न सकेको छैन नै, आफ्‍नो अस्तित्व समेत संकटमा पारिसकेको छ । हाल जिण्र्ाोदारको अभावमा रहेको उत्तm मन्दिर मैदी गाविसको सबैभन्दा माथिल्लो उचाइमा रहेको छ । समुन्द्र सतहबाट करिब २५०० मिटरमाथि रहेको यो मन्दिरमा राष्ट्र निर्माता श्री ५ वडामहाराजाधिराज प ृथ्वीनारायण्ा शाहको ब्रतवन्ध भएको थियो । भनिन्छ युद्धकला सिक्ने र गोरखाबाट काठमाडौं आउने मुलबाटो परेकोले यहां उहांको इतिहासअनुसार १७९० मा ११ वर्ष्ाको उमेरमा ब्रतवन्ध गरिएको बताइन्छ । यो इतिहांसको पाना पल्टाएर हेर्न सकिन्छ । यहां गएर प्रत्यक्ष्ारुपमा हेरेपछि जो सुकैले पनि श्री ५ वडामहाराजाधिराजको ब्रतवन्ध यहीं नै भएको भन्ने विश्वास गर्न गाह्रो पर्दैन । मन्दिरभित्र र बाहिरका पुराना अस्तित्वका वस्तुहरु संरक्ष्ाण्ाको अभावमा क्ष्ातविक्ष्ातमात्रै होइन, टुत्रmाटात्रmी समेत नभेटिए पनि मन्दिर वरपरका जंगलको बीच(बीचमा पुराना पाटी(पौवाका पुराना अवशेष्ाहरु, र्इंटा, काटेका ढुङा, ढुंगालार्इ काटेर बनाइएको घोडालार्इ पानी खुवाउने डुंडहरु अभmै पनि प्रत्यक्ष्ा रुपमा देख्न सकिन्छ । जुन फोटोमा देख्न सक्नुहुन्छ ।वर्ष्ामा दुर्इ पटक भव्य मेला लाग्ने यस मन्दिरमा वडादशैं र चैते दशैंमा विशेष्ा पूजाआजाका साथ बलि चढाउने गरिन्छ । यहांका मानिसलार्इ कुनै प्रकारको आपत्त िपरेको खण्डमा यस खड्‍गदेवीको मन्दिरलार्इ भाक्ने र कुखुरा, परेवा, बोका, रांगो, भेंडा र सुंगुरको बलिदिने र पुजाआजा गनर्े गरिन्छ । यसरी पूजाआजा गर्नाले चिताएको कुरा पुग्ने गर्छ भन्ने विश्वास छ । त्यही दिन यहां ठूलो जात्रा हुने गर्छ ।
धार्मिक र सांस्क ृतिक अभावका कारण्ाले मात्रै होइन, पर्यटकीय द ृष्टिकोण्ाले पनि यस मन्दिर क्ष्ोत्रलार्इ महत्वपूर्ण्ा मानिन्छ । वनजंगलले घेरिएको वरपरको वातावरण्ा र आकर्ष्ाक मनोरम द ृश्यले मध्यभागमा पारेको यस मन्दिरबाट देखिने हिमाली आकर्ष्ाण्ालार्इ पनि जो(कसैले नहेरी फर्कन सक्दैन । मौसम सफा रहेको बेला यहांबाट प ृथ्वीनारायण्ा शाहको पहिलो राज्य गोरखा जिल्लाको सदरमुकाम र गोरखा दरवारको मनोरम द ृश्य प्रत्यक्ष्ा रुपमा देख्न सकिन्छ । यति मात्र होइन, नेपालको एकमात्र प्रसिद्ध मनकामनाको मन्दिरलार्इ पनि सजिलै आंखामा उतार्न सकिन्छ( यहांबाट । आफ्‍नो सुनौलो अनुहार देखार्इ मुस्कुरार्इ रहेको गण्ोश हिमालका साथै अन्य हिमाली श्र ृंखलाहरु यहांबाट सजिलै देखिन्छ । देशव्यापी दौडाहाको त्रmममा श्री ५ महाराजाधिराज महेन्द्र वीरवीत्रmम शाहदेव पनि ४०/५० वर्ष्ा अगाडि यस मन्दिरमा पुगीबक्सेको र मन्दिरमा पूजाआजा गरी फर्किबक्सेको थियो भनि स्थानीय वयोव ृद्ध समाजसेवी मुत्तmिनाथ अधिकारी बताउनुहुन्छ । त्यसबेला श्री ५ महेन्द्रको घोडा हेर्न जांदा दौडिएर थुप्रै व्यत्तmिहरुको हात(खुट्टा भांच्चिएको कुरा पनि उहांले रोचक पाराले बताउनु भयो । सदरमुकाबाट करिव ५ घण्टा पैदल हिंडेपछि वा सदरमुकामबाट दुर्इ घण्टा धुलो खांदै खांदै बसयात्राबाट यस मन्दिरमा पुग्न सकिन्छ । राजधानीबाट नजिकै रहेर नै होला, मन्दिर वरपरका क्ष्ोत्रबाट काठमाडौंका प्राय: सबै नै एफ.एम. रेडियो सेवाहरु प्रष्टरुपमा सुन्न सकिन्छ ।
प ृथ्वीनारायण्ा शाहले यस मन्दिरमा व्रतवन्ध गरेको समयमा यहां एउटा शिलाको खड्‍गदेवीको मूर्ति (जुन सुनको थियो) राखिएको बताउंछन्‍, मन्दिरका बर्तमान बुढा पूजारी(जंगबहादुर आले । उनी भन्छन्‍("तर, मैले सुनेअनुसार सो मुर्ति १०/१२ वर्ष्ा अगाडि यहांका ठूला भनौंदा फटाहाहरुले डलर कमाउने आशाले चोरेर बेचेछन्‍ ।" स्थानीय बूढापाकाहरु पनि सो मूर्ति त्यहींका स्थानीय नेता भनौदा डांकाहरुले चोरेर बेपत्ता बनाएको बताउंछन्‍ । मूर्ति चोरी भए पनि न त त्यतिखेरै त्यसको खोजी भयो, न अहिले नै कसैले त्यसतफ ध्यान दिन भ्याएको छ । (यो चोरी काण्डलार्इ प्रसिद्ध दामन पाख्रीन काण्ड पनि भन्ने गरीन्छ) मन्दिरको संरक्ष्ाण्ामा कुनै पनि संघसंस्थाबाट सहयोग प्राप्त भएको छैन । अहिले मन्दिरमा खड्‍गदेवीको सानो ढुंगे मूर्ति र तरवार बाहेक अन्य सम्पत्त िभेट्‍न सकिन्न । मन्दिरमा रहेको ढोका र घण्टहरु सबै चोरी भैसकेका छन्‍ । छाना र जात्रा लाग्ने बेलामा बस्ने एउटा पार्टीपनि भत्किएको अवस्थामा रहेको छ जुन तस्विरमा प्रष्ट देख्न सकिन्छ ।
श्री ५ बडामहाराजाधिराजले त्यस समय यस मन्दिरको संरक्ष्ाण्ा र विकासका लागि थुप्रै गुठी जग्गाहरु पनि मन्दिरको सम्पत्तकिो रुपमा छुट्‍याइबक्सेको बताइन्छ । ती जग्गाहरु पछि स्थानीय शाह परिवारले आफ्‍नो नाममा पारी स्थानीय व्यत्तmिहरुलार्इ कमाउन दिएको र सो बापत मोहीहरुबाट 'बाली' का रुपमा प्राप्त अन्न तथा नगद पनि आफैंले नै सिध्याउने गरेका कारण्ा मन्दिरको अस्तित्व चौपटमा परेको हो भन्नुहुन्छ(निवर्तमान गाविस अध्यक्ष्ा रामप्रसाद अधिकारी । अहिले पनि केही गुठी जग्गाहरु तिनै शाह परिवारका पुस्तैनी सदस्यहरुकै नाममा रहेको छ भने धेरैजसो जग्गाहरु महंगो मूल्यमा मोहीहरुले आफ्‍नो नाममा पारिसकेका छन्‍ । जिजु बाजेको पालादेखि पुजारीको काम गर्दै आउनु भएका जंगबहादुर आले र प्रेमबहादुर आले मगरका लागि पारिश्रमीक भनेर वर्ष्ाको ९/९ मुरी धान गुठी वापत छुट्‍याइएको र विगत ५ वर्ष्ादेखि त्यही ९/९ मुरी धान पनि नपाएको गुनासो गर्छन्‍(पुजारी जंगबहादुर आलेमगर ।सबैतिरजस्तै, यहांको एेतिहासिक महत्वको यस मन्दिरको हेरचाहमा सरकारले ध्यान दिने अवसर भेटेको छैन अहिलेसम्म ।
मन्दिरको सम्पत्तकिो रुपमा बांकी रहेका थोरै वस्तुहरु पनि अब कुन दिन चोरिने हुन्‍, भन्न सकिने अवस्था छैन । पुजारीको आंखा(कान छलेर मन्दिरबाट कुनै पनि दिन ती वस्तुहरु पलायन भए भने अब कसैले आश्चर्य मान्नु नपनर्े भइसकेको छ । देशमा ठूला परिवर्तन र हलचल हुनुअगाडी विगत केही वर्ष्ासम्म भmारा तिर्नकै लागि भए पनि मैदी गा.वि.स. वडा नं. २ मा बसोबास गनर्े शाह परिवारका सदस्यहरु (स्वर्गीय विष्ण्ाुप्रताप शाह जो निर्वाचन आयोगका प्रमुख निर्वाचन आयुत्तm समेत भएका थिए) ले प्रत्येक विजयादशमीको दिन एउटा रांगो बली दिने र वर्ष्ाको एक पटक दर्शन गनर्े गर्दथे यहां । विगत केही समयदेखि सो त्रmम पनि टुटेको छ । निबर्तमान गाविस अध्यक्ष्ा रामप्रसाद अधिकारीबाट सो मन्दिरमा विशेष्ा समयहरुमा पूजाआजा हुने गरेको र स्थानीय निकाय भङ भएपछि स्थापना कालदेखि भोग पाउंदै आएकी देवीले गएको चारवटा दशैंमा देवीलार्इ भोग नदिएपछि देवी रिसाएर गाउंमा कुन दैबिक प्रकोप आइलाग्ने हो(वर्तमान पुजारी जंगबहादुर आलेमगर गुनासो गनर्ु हुन्छ । उहां भन्नुहुन्छ('आफ्‍नो आर्थिक स्थिति कमजोर भएका कारण्ा आफनो गच्छे अनुसार देवीलार्इ पुजा(आजा गर्दै आएको पनि उहांले बताउनु भयो । वितग ७/८ वर्ष्ादेखि मन्दिरका ढुंगाहरुसमेत खसेर मन्दिर कुन दिन लड्‍छ भन्ने अनुमान लगाउन गाह्रो भइ सकेको छ । छानामा लगाइएका ढुङाहरु काठ कुहिएर खस्न थालि रहेको छ । त्यहां भएका घण्टाहरु प्राय: सबै नै स्थानीय गाउंलेको घर(घरमा भित्रीसकेको छ ।
दलितहरुको बीचमा रहेको यो मन्दिर वरपरको वातावरण्ा पनि अहिले सबै दिसा पिसावले भरिएको छ । यतिखेर मन्दिरमा वर्ष्ाको एउटा रांगोको बलिदिन धौ(धौ पर्न थालेको छ । यस खड्‍गदेवीको मन्दिरमा प्रत्येक दशैंको चतुर्थीका दिन ठूलो जात्रा लाग्ने गर्दथ्यो । धादिङ, गोरखालगायतका छिमेकी जिल्लाका मानिसहरुको ठूलो जमघट हुने गर्दथ्यो( त्यसबेला यहां । पहिले यस ठाउंमा सुरक्ष्ााकर्मीको समेत व्यवस्था गनर्े गरिएको भए पनि अहिले त्यहांबाट सुरक्ष्ााकर्मीहरु फर्किसकेका छन्‍ । तसर्थ बर्ष्ा दिनमा लाग्ने त्यो रमाइलो मेला समेत अहिले बन्द भएको छ । अन्तमा वर्तमान पुजारीहरु यसो भन्नुहुन्छ(" श्री ५ ज्ञानेन्द्रबाट भएको प्रत्यक्ष्ा शासनले हामीहरु निकै आशावादी बनेका छौं । हाल ५/६ वर्ष्ा भैसक्यो कोही फर्किएर आएका छैनन्‍, मन्दिरको छानो, मन्दिरको गार्‍हो नै हेनर्ुस्‍ न पत्रकार भार्इ कस्तो अवस्थामा छ ? सबै नेताले मन्दिरको नाम भजाउंदै खाए मात्र कोही फर्किएर आएनन्‍ । हाम्रो बाउको पालामा श्री ५ महेन्द्र घोडा चढेर आइबक्सेको थियो अरे । आशा लागेको छ श्री ५ ज्ञानेन्द्र यस स्थानसम्म पक्कै एकपटक आइबक्सन्छ अथवा कसैलार्इ पठाइबक्सन्छ । देशका यस्ता सांस्क ृतिक, धार्मिक, सामाजिक महत्वका एेतिहासिक धरोधहरहरुको संरक्ष्ाण्ातफ सरकारले पहल गनर्ुपर्दछ । यस्ता स्थानसम्म पुग्नका लागि यातायातको राम्रो व्यवस्था गनर्ुपर्छ ।
देशभरबाटै पर्यटन व्यवसाय टाट पल्टि रहेको बेला यस्ता क्ष्ोत्रमा पर्यटन विकासको लागि आवश्यक पूर्वाधारहरु तयार गर्न सरकारले सदैव प्रयत्न गनर्ुपनर्े होइन र ? भत्किएकालार्इ पुन: संरक्ष्ाण्ा संबर्द्धन गरी सधैं बांचिरहने, सधैं मुस्कुराइ रहने खालका यस्ता स्थानहरुलार्इ बचाउन सके सांच्चै नै हाम्रा पुराना संस्क ृति र एेतिहासिक धरोहरहरुको लोप हुने स्थिति आउने थियो होला(उहांहरुको भनार्इ थियो ।

जहां महिला र दलितलार्इ प्रवेश गर्न दिइन्न

दिपक अधिकारी, मैदी –एक, धादिङ
काठमाडौबाट करिब ९० किलोमिटर टाढा रहेको धादिङ जिल्लाको सदरमुकाम धादिङबेशीबाट ३ घण्टा पैदल हिंडेपछि ढोला गाविस वडा नं.९ को एउटा प्रसिद्ध मण्डलीको मन्दिर पुगिन्छ । जहां प्रत्येक मंगलबार पाठीको बलि दिएर पुजा गनर्े गरिन्छ । कसैले आपत्‍ विपत्‍ परेको बेलामा यहांका धेरै जसा मानिसहरु मण्डली भाक्ने गर्दछन्‍ । साथै देशमा कुनै पनि संकट, आगलगी, भू(कम्प, बाढी, पहिरो लागेको बेलामा सामुहिक रुपमा पनि मण्डली भाकेर पुजा गनर्े गरिन्छ । इतिहासअनुसार करिब १५० वर्ष्ा अगाडि त्यहांकै एक जना मगर समुदायका व्यत्तmि हलो काट्‍न भनी जांदा जंगलको विचमा रहेको सबै भन्दा ठूलो रुखमा बन्चरोले हान्दा रुखबाट रगत निस्कियो बन्चरो त्यहीं गाडियो भिmक्न सकिएन । बन्चरो भिmक्न नसकेपछि ती व्यत्तmि पुन बञ्चरो बनाएर भोली पल्ट आर्इ हान्दा त्यहांबाट रगत निस्कियो । त्यसपछि ति व्यत्तmिले के अचम्म भयो भनी त्यसै घर फर्किए । पछि त्यही दिन राती सपनामा उनले त्यहांको देवीलार्इ देखे । देवीले उनलार्इ म देवता हुं तिमीले अब देखी प्रत्येक मंगलबार जहां तिमीले बन्चरो गाडेका थियौ त्यहां तिमीले पुजा पाठ गनर्ु पर्छ भनिन्‍ त्यसपछि त्यहां पुजा गर्न थालियो ।
बोको नलागेको जंगली जनावरले जुठो नहालेको २२ दिन कटेको पाठी बलि दिनु पर्छ र त्यहां कोही पनि आर्इमार्इ मानिसहरु जानु हुंदैन भनी सपनामा देवीले भनेपछि उनले त्यसै बमोजिम काम गर्न थाले । त्यसपछि श्रावण्ा महिनाको मंगलबार, मलमास र सोह्र श्राद्ध भित्र परेका मंगलबार, आैंशी र एकादशीमा परेका मंगलबार बाहेक प्रत्येक मंगलबार त्यहां पुजा पाठ गर्न थालियो । त्यसपछि त्यहांको प्रचार प्रसार व्यापक रुपमा हुन थाल्यो । यहां छिमेकी जिल्ला गोर्खा, नुवाकोट, मकवानपुर, चितवन, रसुवा लगायत नेपाल अधिराज्य र कहिले काहीं भारतबाट पनि मानिसहरु आउने गरेको र हप्तामा करिव २५० वटा पाठी काटिने गरेको कुरा बर्तमान पुजारी पूर्ण्ाबहादुर मस्रामी र कुमार पुजारी रविन थापा बताउनु हुन्छ ।
दुर्इ वर्ष्ाको पालो गरेर पुजा गनर्े र यहां एउटा बुढो र अर्को कुमार पुजारीको आवश्यकता पर्दछ । यहांबाट उठेको पैसा स्कूलको लागि आर्थिक सहयोग र मन्दिर वरीपरी पाटी, पौवा, धारा, पंधेरा बनाउन सहयोग गरेको कुरा पनि बर्तमान पुजारी बताउनु हुन्छ । पहराको विचमा रहेको त्यो मन्दिरमा २ जना पुजारी रहेका छन्‍ । एक जना लुगा लगाएर रहेका हुन्छन्‍ भने अर्को एक जना कुमार केटा नाङै बस्नु पनर्े हुन्छ । यहां आर्इमार्इ मान्छेहरुलार्इ जान निष्ोध गरिएको छ । त्यहांको प्रसाद खान र लगाउन पनि दिइन्न र घर लान पनि दिइन्न । त्यहां लागू पदार्थ सेवन गर्न निशेध गरिएको छ । त्यो मन्दिरमा दलित जातीहरुका लागि पनि प्रवेशमा निष्ोध गरिएको छ । २०५७ सालमा त्यहींका दलितहरुले प्रमुख जिल्ला अधिकारीको स्वीक ृति लिएर प्रहरी समेत लिएर पुजा गर्न आउंदा दलित जाती र गाउंलेहरु बिच भmडप भएको थियो । अन्तत: गाउंलले दलितहरुलार्इ लखेटेरै छाडे । दलितहरुको पछि लागेर गएको प्रहरी प्रशासन दलितसंगै भाग्यो । त्यसपछि दलितहरु आजसम्म पनि मन्दिर पस्न सकेका छैनन्‍ ।
त्यहांको अनौठो पक्ष्ा के छ भने त्यो मन्दिरमा मंगलबार बाहेक प्रत्येक दिन बाघले त्यो मन्दिरलार्इ नछाड्‍ने मंगलबार भएको फोहोरहरु सबै बाघले सफा गनर्े र त्यहां सात आठ वर्ष्ा अगाडी त्यहांकै स्थानीय महिलाले त्यो मन्दिरको छेउमा गएर घांस काटेर घरमा लैजादा त्यहांकी देवी (बाघ) घरमा लगेको घांसको थुप्रोमाथि लमतन्न भएर सुतेको र महिलाले मण्डली भाकेर पाठी दिन्छु भनेपछि बाघले घांस छाडेर गएको कुरा मण्डली बिकास तथा सुधार समितीका सदस्य यमबहादुर भुजेल बताउनुहुन्छ । यस्तो धार्मिक र सांस्क ृतिक स्थलसम्म जानको लागि सदरमुकामबाट सडक यातायातको राम्रो व्यवस्था छैन । सरकारले मन्दिर संरक्ष्ाण्ाको लागि न कुनै अनुदान नै दिएको छ न त कहिलै गएर त्यसको बारेमा बुभm्‍ने काम नै गरेको छ ।
देशमा पर्यटन व्यवसाय टाट पल्टन लागेको बेला यस्ता ठाउंसम्म जानको लागि यातायातको व्यवस्था गरिदिने । पत्र पत्रिकामा त्यसको बारेमा विस्त ृत जानकारी दिने काम नेपाल सरकारबाट भइदिने हो भने पक्कै पनि खस्कदै गएको पर्यटन व्यवसाय चांडै नै माथि उठ्‍ने थियो कि ?

विधिको शासन र नागरिक सर्वोच्चकताको लोकतान्त्रिक मान्यतामा प्रतिवद्ध रहिरहनेछु

विधिको शासन र नागरिक सर्वोच्चकताको लोकतान्त्रिक मान्यतामा प्रतिवद्ध रहिरहनेछु
श्री प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिष्ाद्‍को कार्यालय,
सिंहदरबार, काठमाडौं ।
सफाइ पेस गरिएको ।
१. सम्बन्ध पत्र: प.सं. म.प.बै. ०६६, च.नं. १५, मिति २०६६।१।६ गते ।
२. नेपाली सेनाले सदैव नेपाल सरकारको निदर्ेशनहरूलार्इ पालना गर्दै आफ्‍नो भूमिकाहरू निर्वाह गर्दै आएको छ । आफ्‍नो कार्यसञ्चालनको त्रmममा प्रधानसेनापतिको हैसियतमा सदैव सैनिक एेन, २०६३ को दफा ९ को उपदफा १ तथा दफा १० को उपदफा १ बमोजिम कार्य गर्दै आएको छु । यस सिलसिलामा प्रतिनिधिसभा घोष्ाण्ाा कार्यान्वयन, शान्ति सम्भmौताको अक्ष्ारश: पालना तथा गण्ातन्त्र कार्यान्वयनमा सहयोग पुर्‍याएको तथ्य सादर जानकारी गराउ"छु । आफ्‍नो कर्तव्य निर्वाहको त्रmममा मैले नेपाल सरकारलार्इ उपेक्ष्ाा गरेको नभर्इ शान्ति प्रत्रिmयालार्इ तार्किक निष्कर्ष्ामा पुर्‍र्याउनका लागि सकारात्मक सोच तथा हदैसम्मको व्यावहारिक लचकता अपनार्इ पूर्ण्ासहयोग गर्दै आएको र सोसम्बन्धी प्रतिबद्धतासमेत बारम्बार व्यक्त गर्दै आएको छु ।
३. सर्वप्रथम यो स्पष्टीकरण्ा प्रस्तुत गनर्े त्रmममा निम्नलिखित संवैधानिक एवं कानुनी प्रश्नहरूको बारेमा निवेदन गर्दछु : (क) नेपालको अन्तरिम संविधान, २०६३ को धारा १४४(२) मा नेपाली सेनाको प्रधानसेनापतिको नियुक्ति मन्त्रिपरिष्ाद्‍को सिफारिसमा राष्ट्रपतिले गनर्ेछ भन्ने व्यवव्था रहेको छ भने उपधारा (३) मा नेपाली सेनाको नियन्त्रण्ा, परिचालन र व्यवस्थापन कानुनबमोजिम मन्त्रिपरिष्ाद्‍को सिफारिसमा राष्ट्रपतिले गर्नेछ भन्ने प्रावधानसमेत रहेको छ । यस स्थितिमा म निवेदक कार्यरत रहेको प्रधानसेनापति पदको नियुक्ति गर्ने अधिकारी सम्माननीय राष्ट्रपतिज्यू रहनुभएको र कानुन व्यवव्थासम्बन्धी एेन, २०१० को दफा १६ अनुसार नियुक्ति गनर्े अधिकारीमा नै सेवाबाट हटाउने अधिकारसमेत रहेको कुरा निवेदन गर्दछु । (ख) म निवेदकको नियुक्ति पुनस्र्थापित प्रतिनिधिसभाको घोष्ाण्ााबाट संशोधित तत्कालीन नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०४७ बमोजिम भएकोले साविक संविधानबमोजिम नियुक्त भएको प्रधानसेनापतिको सेवालार्इ निरन्तरता दिनको लागि हालको सैनिक एेन, २०६३ को दफा ११(४) मा व्यवस्था भएको परिप्रेक्ष्यमा अवकाश दिने द ृष्टिकोण्ा बनार्इ म निवेदकको हकमा सैनिक एेन, २०६३ को दफा ११(३) को व्यवस्था प्रयोग गर्न नमिल्ने देखिएको बेहोरा सादर निवेदन गर्दछु ।
४. उपरोक्त संवैधानिक एवं कानुनी प्रश्नहरूमा प्रतिकूल प्रभाव नपनर्े गरी नेपाल सरकार, मन्त्रिपरिष्ाद्‍को मिति २०६६।१।६ गतेको निर्ण्ायप्रति प्राप्त भएको सम्बन्धमा मेरो सफाइ विवरण्ा निम्नअनुसार भएको बेहोरा सादर अनुरोध गर्दछ । (क) नेपाल सरकार, रक्ष्ाा मन्त्रालयको निदर्ेशनविपरीत सैन्य भर्ना गरेको भन्ने सम्बन्धमा, नेपाली सेनामा विभिन्न कारण्ाबाट (राजीनामा, निव ृत्तभरण्ा, उपदान, म ृत्यु तथा अन्य) विभिन्न पदहरू रिक्त हुन गएकोले स्वीक ृत दरबन्दी संर्या घट्‍न गर्इ सेनाको दैनिक कार्यमा कठिनाइ उत्पन्न भइरहेको हु"दा रिक्त हुन गएका पदहरूमा भर्नाको लागि नेपाली सेना, बलाधिक ृत विभाग (व्य.यु.) व्यवस्था तथा नीति निदर्ेशनालय, योजना तथा नीति शाखाको प.सं. १४६१।६३।५१, मिति २०६४।२।८ गतेको पत्रबाट नेपाल सरकार, रक्ष्ाा मन्त्रालयलस"ग पत्राचार गरिएको थियो । उक्त मन्त्रालयको च.नं. ४८, मिति २०६४।२।९ गतेको पत्रबाट स्वीक ृत दरबन्दी संख्याभित्र रिक्त हुन आएका पदहरूमा रिक्त राख्नुभन्दा नियमानुसारको प्रत्रिmयाहरू पूरा गरी माग अनुरूपको खुल्ला तथा आन्तरिक प्रतिस्पर्धाबाट नियमित रूपमा पदपूर्ति गर्दै जाने स्वीक ृति दिने गरी मिति २०६४।२।९ मा नेपाल सरकार (सम्माननीय प्रधानमन्त्री एवं रक्ष्ाामन्त्री) को निर्ण्ाय भएकोले सोही अनुसार गनर्े गराउनु हुन निर्ण्ायनुसार अनुरोध गरिन्छ भन्ने बेहोराको पत्र प्राप्त भएकोले विस्त ृत शान्ति सम्भmौता हु"दाको बखत कायम रहेको नेपाली सेनाको स्वीक ृत दरबन्दीमा नबढ्‍ने गरी रिक्त रहेका पदहरूमा मात्र सीमित रही नियमित रूपमा भन्ना गरिंदै आएको र यसैत्रmममा मिति २०६५।६।२९ गते जंगी अड्डाबाट श्री रक्ष्ाा मन्त्रालयलार्इ रिक्त दरबन्दीहरू पूर्ति गर्ने विज्ञापन गरी भर्ना भिmक्नेबारे जानकारी गराइएको थियो । सोही बमोजिम मिति २०६५।०७।१७ र १८ गतेको गोरखापत्रमा सैन्य भर्ना सम्बन्धी विज्ञापन गरी लोकसेवा आयोगको परामर्शमोजिमको बोर्डबसी नेपालको विभिन्न स्थानहरूमा भर्ना भिmक्ने कार्यसुरु भर्इ धेरै चरण्ाहरू समाप्त भइसकेको अवस्थामा मिति २०६५।९।९ गतेमात्र रक्ष्ाा मन्त्रालयबाट भर्ना भिmक्ने प्रत्रिmया स्थगन गर्न पत्र प्राप्त भएकोले नियमित रूपले भर्ना भिmक्ने प्रत्रिmया अन्तिम चरण्ामा पुगिसकेको अवस्थामा भर्ना रोक्दा नेपाल सरकार तथा नेपाली सेनाप्रति नकारात्मक भावना पैदा भर्इ अराजक स्थिति उत्पन्न हुन सक्ने हु"दा भर्ना भिmक्ने प्रत्रिmया रोक्न उचित नहुने बेहोरा उल्लेख गरी नेपाली सेना, जंगी अड्डाको पं.सं. ११९७६।क।३भ.छ.।०६५।६६।३२, मिति २०६५।९।१६ गतेको पत्रबाट श्री रक्ष्ाा मन्त्रालयलार्इ जानकारी गराइएको थियो । तत्पश्चात रक्ष्ाा मन्त्रालयबाट सो सम्बन्धमा कुनै पनि थप निदर्ेशन प्राप्त नभएको हु"दा भर्नासम्बन्धी प्रत्रिmया जारी राखी मिति २०६५।१०।२४ मा छनोट भएका व्यक्तिहरूलार्इ नियुक्ति पत्र प्रदान गरी तालिममा पठाइएकोले उक्त भर्ना प्रत्रिmया नेपाल सरकार, रक्ष्ाा मन्त्रालयको निदर्ेशन अनुरूप नै नियमित प्रत्रिmयाअन्तर्गत स्वीक ृत दरबन्दी र स्वीक ृत बजेटको परिधिभित्र रही गरिएको तथा विस्त ृत शान्ति सम्भmौताको दफा ५.१.२ को प्रतिकूल थप सैन्य भर्ना गरिएको नभर्इ नेपाल सरकार रक्ष्ाा मन्त्रालयको रिफ. नं. १५५८।०६४।६५ मिति जनवरी ७, २००८ को पत्रबाट नेपालका लागि संयुक्त राष्ट्रसंघीय महासचिवका विशेष्ा प्रतिनिधिलार्इ जानकारी दिइएको नेपाली सेनाको स्वीक ृत दरबन्दी सख्या '९५७५३' को परिधिभित्र रहेको र सो सम्बन्धमा जेएमसीसीमा समेत कुनै विवाद नभएकोले शान्ति सम्भmौताको उल्लंघन नभएको स्पष्ट देखिन्छ । उक्त सैन्य भर्नासम्बन्धी कार्यलार्इ संवत्‍ २०६५ सालको रिट नं. ०४८६ मा सम्मानित सर्वोच्च अदालतको पूर्ण्ा इजलासबाट मिति २०६५।११।३० मा भएको आदेशले वैधता दिइसकेको र तत्पश्चात्‍ कुनै पनि भर्ना सम्बन्धी कार्य सञ्चालन नगरिएको बेहोरा अनुरोध गर्दै उक्त मुद्दा हाल सम्मानित अदालतमा विचाराधीन रहेकोले अदालतमा विचाराधीन विष्ायका सम्बन्धमा सम्मानित अदालतबाट हुने अन्तिम आदेश फैसलाबमोजिम नै गर्न बेहोरा जानकारी गराउ"दछु । तसर्थसैन्य भर्नासम्बन्धी कार्यसैनिक एेन, २०६३ को दफा ९ को उपदफा (१) तथा दफा १० को उपदफा (१) अनुकूल भएको बेहोरा सादर अनुरोध गर्दछु । (ख) प्रधानसेनापतिबाट नेपाली सेनाका केही सहायक रथीहरूको पदावधि थप गर्ने सिफारिस भएकोमा सोबमोजिम पदावधि थप नगर्न भनी नेपाल सरकारबाट भएको निर्ण्ाय कार्यान्वयन नगर्न नगराउन सम्मानित सर्वोच्च अदालतबाट अन्तरिम आदेश जारी भएकोमा सो आदेश कार्यान्वयन गर्ने सम्बन्धमा सैनिक एेन, २०६३ को दफा १७ को उपदफा (३) विपरीत सहायक रथीहरूलार्इ काममा लगाएको भन्ने सम्बन्धमा, नेपाली सेनामा कार्यत ८ जना वरिष्ठ सहायक रथीहरूको पहिलो पदावधि २०६५।१२।१३ गतेबाट सकिने हु"दा उहा"हरू शारीरिक तथा मानसिक रूपमा सक्ष्ाम रहेको र उहा"हरूको सेवा नेपाली सेनालार्इ अति आवश्यक भएको भनी पदावधि थप गर्न ज्येष्ठ रथीको अध्यक्ष्ातामा गठित बोर्डो रायअनुसार निजहरूको अन्तिम ३ वर्ष्ा पदावधि थपका लागि मिति २०६५।१०।१३ गते नेपाल सरकार, रक्ष्ाा मन्त्रालयसमक्ष्ा लेखी पठाइएकोमा उक्त मन्त्रालयको मिति २०६४।१२।६ गतेको पत्रबाट पदावधि थप नगर्ने सम्बन्धमा लेखी आएबमोजिम नेपाली सेना, सैनिक सचिव विभागको प.सं. ३०००।१।रि।खा।सै।स।७३, मिति २०६५।१२।०७ को पत्रबाट निज सहायक रथीहरूलार्इ अवकाशको पत्र दिइएको थियो । सो सम्बन्धमा उहा"हरूले सम्मानित सर्वोच्च अदालतमा उत्प्रेष्ाण्ासमेतको रिट निवेदन दायर गरी सो रिट निवेदनमा मिति २०६५।१२।११ गते सम्मानित अदालतबाट पछि लिखित जवाफ परेपछि पुन: विचार गर्ने गरी प्रस्तुत मुद्दामा निवेदकहरूलार्इ अवकाश दिने गरेको रक्ष्ाा मन्त्रालयको मिति २०६४।१२।०६ को च.नं. २३६२ को पत्र, नेपाली सेना, सैनिक सचिव विभागको २०६५।१२।०७ को पत्रसमेत तत्काल कार्यान्वयन नगर्न नगराउनु भनी अन्तरिम आदेश जारी भएको हु"दा सो बमोजिम गर्ने गराउनु हुनका लागि समेत जानकारी गराइन्छ' भन्ने समेत अन्तरिम आदेशसहितको म्याद मिति २०६५।१२।१२ गते प्राप्त भएकाले सम्मानित अदालतको आदेशअनुसार उहा"हरूलार्इ काममा लगाइएको र सो बारेमा रक्ष्ाा मन्त्रालयलार्इ प.सं. ३०००।१।रि।खा।सै।स मिति २०६५।१२।१२ गतेको बोधार्थपत्रबाट जानकारी गराइएको थियो । सो सम्बन्धमा पछि सम्मानित अदालतबाट हुने अन्तिम आदेश तथा फैसलाबमोजिम हुने नै हु"दा अदालतको आदेशबमोजिम भएको काम कारबाहीबाट सैनिक एेन, २०६३ को दफा १७ को उपदफा (३) विपरीत नभएको व्यहोरा सादर अनुरोध गर्दछु । (ग) हालै सम्पन्न पा"चौं राष्टि्रय खेलकुद प्रतियोगितामा प्रधानमन्त्रीको निदर्ेशनविपरीत नेपाल सरकारलार्इ जानकारी नदिर्इ सो प्रतियोगिताका केही इभेन्ट्‍समा नेपाली सेनाको त्रिभुवन क्लबलार्इ भाग लिन रोक लगाएको भन्ने सम्बन्धमा, श्री रक्ष्ाा मन्त्रालयको प.सं. क.प्र.।०६५।६६, च.नं. २५४२, मिति २०६५।१२।२६ गतेको पत्रबाट राष्टि्रय खेलकुद महोत्सवमा नेपाली सेनाको टिमबाट केही खेलहरूमा सहभागिता नभएको सम्बन्धमा जानकारी माग भएकोमा नेपाली सेना बलाधिक ृत विभाग, सैनिक विनय महानिदर्ेशनालय, समारोह तथा प्रतियोगिता शाखा जंगी अड्डाको प.सं. १००६।रा.खेल।०६५।६६।१२८, मिति २०६५।१२।३० गतेको पत्रबाट राष्टि्रय खेलकुद परिष्ाद्‍åारा पा"चौं राष्टि्रय खेलकुद सञ्चालन सम्बन्धमा जारी निदर्ेशिका तथा अन्तर्राीष्टटि्रय खेलकुदको मान्यताविपरीत खेल सञ्चालन भएको व्यहोरा जनार्इ ६ वटा इभेन्ट्‍समा भाग नलिएको व्यहोरा जानकारी गराइएको थियो । पा"चौं राष्टि्रय खेलकुद प्रतियोगिता नियमावलीको नियम ५ को सहभागिता भन्ने शीर्ष्ाकमा राष्टि्रय खेलकुद परिष्ाद्‍ले सञ्चालन गरेको क्ष्ोत्रीय प्रतियोगिताबाट ५ क्ष्ोत्रीय टिम तथा विभागीय टिमहरूमा नेपाल प्रहरी, नेपाली सेना र सशस्त्र प्रहरीको टिम गरी जम्मा ८ टिमको सहभागिता रहनेछ भन्ने व्यवस्था रहेको र प्रतियोगिता सुरु भइसकेपछि राष्टि्रय खेलकुद प्रतियोगिता नियमावलीविपरीत अन्य टिमलार्इ सहभागी गराइएकोमा नेपाली सेनाको तफबाट प्रतियोगितामा सहभागी भएका खेलाडीहरूले खेलमा भाग नलिने भनी निवेदन दिएकोमा सम्बन्धित विभागीय प्रमुखहरूको राय सल्लाह र सहमतिअनुसार केही इभेन्ट्‍सहरूमा त्रिभुवन क्लबका खेलाडीहरूले भाग नलिएको मात्र हो । लामो अन्तरालपछि आयोजना भएको राष्टि्रय खेलकुदलार्इ भव्यताका साथ सम्पन्न गर्ननेपाली सेनाबाट उद्‍घाटन र समापन समारोहलगायत खेल व्यवस्थापनको लागि आवश्यक सहयोगसमेत उपलब्ध गरार्इ अन्य खेलहरूमा सत्रिmय सहभागिता जनाइएको र नेपाली सेनााबट प्रतियोगितामा भाग लिन रोक नलगाइएको व्यहोरा सादर अनुरोध गर्दछु ।
५. नेपाली सेना सदैव नागरिक प्रशासन एवं विधिको शासनप्रति प्रतिबद्ध भएकाले विगतमा भएका सबै राजनैतिक परिवर्तहरूलार्इ सहजतापूर्वक ग्रहण्ा गरिआएको र त्यसको प्रमुखको हैसियतले म समेतले संवैधानिक सर्वोच्चता र राजनैतिक परिवर्तलार्इ स्वीकार गरिआएको र भविष्यमा समेत यो अडानमा आफू अविचलित रहने व्यहोरा सादर अनुरोध गर्दछु । नेपाली सेना नेपाल सरकारको मातहतको अंग भएको हु"दा यसले नेपाल सरकार, रक्ष्ाा मन्त्रालयको जुनसुकै आदेश र निर्देशनलार्इ उच्च प्राथमिकताका साथ अनुशासित र पेसेवार ढंगले पालना गर्दै आएको र भविष्यमा पनि पालना गर्दै जाने कुरामा विश्वस्त गराउन चाहन्छु । नेपाल सरकारकै निदर्ेशनबमोजिम राष्टि्रय महत्वका विकास निर्माण्ा कार्यहरूमा सेनाको सहभागिता, राष्टि्रय निकुञ्जहरूको सुरक्ष्ाालगायत सेनालार्इ तोकिएको जिम्मेवारीका कार्यहरूको प्रभावकारी कार्यान्वयन र अनुगमन गर्दै राष्टि्रय जिम्मेवारी वहन गनर्े मेरो अन्तर्गतका सक्कल दर्जालार्इ निदर्ेशन दिने कार्यत्रmमबाट भइरहेको छ । नेपाल सरकार र नेपाली सेनाबीचमा कुनै पनि प्रकारको असमभmदारी नभएको र नेपाली सेनालार्इ विधिको शासन र नागरिक सर्वोच्चताका लोकतान्त्रिक मान्यताअनुसार नेपाल सरकारको कर्तव्यनिष्ठ र अनुशासित अंगको रूपमा विकसित गर्दै लैजाने कुरामा म सदैव प्रयत्नशील रहिरहने छु । नेपालमा जारी वर्तमान शान्ति प्रत्रिmयालार्इ तार्किक निष्कर्ष्ामा पुर्‍यााउनका लागि विगतमा भएको åन्åका सबै किसिमका कटुतापूर्ण्ा अवशेष्ाहरूलार्इ त्रmमिक रूपमा समाप्त पार्दै व्यावहारिक रूपमा सद्‍भाव र मेलमिलापका बिन्दुहरू पहिल्याउ"दै जाने त्रmममा केही अप्ठेराहरू भएको भान हुनु स्वाभाविकै हो । तर यसलार्इ त्रmमश: निराकरण्ा गर्दै दिगो शान्तिको लक्ष्य हासिल गनर्े नेपाली सेना र नेपाली सेनाको प्रधानसेनापतिको हैसियतमा म प्रतिबद्ध रहेको कुरा जानकारी गराउ"दै सम्बन्धित पत्रहरूको छाया"प्रति पाना २१ (सूचीअनुसार) यसैसाथ प्रेष्ाित गरी सादर अनुरोध गर्दछु ।
रुक्मांगद कटवाल
महारथी,
प्रधानसेनापति
(प्रधानसेनापति कटवालले गत बुधवार सरकार समक्ष्ा बुभmाउनु भएको स्पष्टिकरण्ाको पूर्ण्ा विवरण्ा)

{

तस्वीर आफैं बोल्छ : डेटलाइन रत्नपार्क

दीपक अधिकरी (फोटो पनि)

२०६४ साल माघ २१ गते सोमबार दिउ"सो करिब ४ बजेतिर रत्नपार्कस्थित पार्कमा देखिए शंखमूलका दुर्इ युवती । एकै छिनमा उनीहरू पार्कमा बसेका प्रत्येक युवाहरूसम्म पुगे । त्यस्तै पंत्तmिमा देखिए १८–२० जना युवतीहरू । सबैको एउटै भाष्ाा हुन्थ्यो युवासम्म पुग्दा र भन्ने गथर्े, 'जाने हो ?' त्यसो त, रत्नपार्कको भित्र रहेको वाटिका वरिपरि बस्ने कथित दलालहरू पनि युवाहरूको हाउभाउ हेरेर सोध्न आउने गर्दछन्‍– जाने हो ? भनेर । देशको राजधानी काठमाडौंको मुटुमा रहेको रत्नपार्क यतिबेला यौन व्यवसायीहरूको बलियो अखडा बनेको छ । रत्नपार्कस्थित प्रहरी कार्यालयको करिब एक सय मिटरमात्रै टाढा खुलमखुला रूपमा भारतका वेश्यालयहरूजस्तो बन्दा पनि प्रहरी प्रशासन मौन बस्नुलार्इ कतै प्रहरी प्रशासन हप्ते र महिनाबारी उठाएर यस्तो काम सजिलै सञ्चालन गर्न दिएको त हैन भनी रहस्यको रूपमा लिइएको छ । रत्नपार्कको मूल गेटबाट प्रवेश गरेपछि दाहिनेपट्टिको क्ष्ोत्र त्यस्तो त्रिmयाकलापको थलो बनेको छ । सो ठाउ"मा सज्जन मानिस पुग्यो भने उसलार्इ त्यहा"को वस्तुस्थितिबारे राम्ररी जानकारी पाउनेले अनैतिक रूपमा लिने गर्छन्‍ । वीर अस्पतालअगाडिको आकाशे पुलमा प्राय: देखिने ती महिलाहरूकै कारण्ा वीर अस्पतालमा बिरामी कुर्न आएका कुरुवाहरूलार्इ तिनीहरूले जिस्क्याउने र 'जाने हो' भनेर अपमान गर्न थालेपछि त्यहा"को स्थानीय क्लबले यौन व्यवसायी महिलाहरूलार्इ बस्न निष्ोध गरेको थियो । त्यसपछि उनीहरू रत्नपार्कभित्रै बस्न थालेका छन्‍ । देशको सम्पूर्ण्ा राजनीतिक शत्तmि संविधानसभाका लागि जुटिरह"दा यस्ता अनैतिक काममा संलग्नहरूमाथि कारबाही गनर्े संस्थाको अभाव पो भएको हो कि भन्ने भान पनि पर्न गएको छ । विगतमा यस्ता त्रिmयाकलापको पूर्ण्ारूपमा नियन्त्रण्ा गर्दै आएको अखिल नेपाल महिला संघ (त्रmान्तिकारी) सत्रिmय नभइदिएको गुनासो पार्कभित्र बदाम बेच्ने आमश्रमजीवी महिलाहरूको छ । राजधानीभित्र भइरहेका यस्ता खुला यौन आपराधिक त्रिmयाकलापविरुद्ध तपार्इंहरूसम्म केही गुनासा आएका छन्‍ र केही कारबाही गनर्े योजना छ कि भनी अखिल नेपाल महिला संघ (त्रmान्तिकारी)का अध्यक्ष्ा जयपुरी घर्तीस"ग जिज्ञासा राख्दा उहा"ले गुनासो आएको बताउ"दै त्यसलार्इ सम्बन्धित स®ोका®वालाहरूस"ग छलफल र अन्त®त्रिmयामाफत न्यूनीकरण्ा गनर्े योजना रहेको बताउनुभयो । सम्पूर्ण्ा शत्तmि निर्वाचनमा केन्दिं्रत भएकाले त्यसतफ ध्यान नगएको र साह्रै नै विक ृति देखिएमा भने तत्कालै कारबाही अगाडि लिएर आउने घर्तीले बताउनुभयो । यौन व्यवसायी महिलाहरूमा शंखमूलकी (अञ्जली+अम ृता र ठमेलकी सहारा गुरुङ नाम परिवर्तन) स"गै त्यहा" १६ वर्ष्ादेखि भmन्डै ५५ वर्ष्ासम्मका महिलाहरू करिब दुर्इ दर्जनको हाराहारीमा त्यस पेसामा प्रत्यक्ष्ा रूपमै लागेको पाइयो । कतिपय महिलाले बाध्यताकै कारण्ा आफू त्यसमा लागेको बताए पनि उनीहरू सबै काम गरेर खानसक्ने चार हात–खुट्टा सद्दे भएका महिलाहरू नै देखिन्थे । शंखमूलकी ती दुर्इ महिलाका सन्तानहरू क्याम्पस पढ्‍ने गरेको उनलार्इ चिन्ने एक सहकर्मीले बताइन्‍ । उनका अनुसार घरमा अ"गालोभरिका श्रीमान्‍ र छोराछोरी भएका महिलाहरू सोखले नै यहा" आउने गरेको तथा मीठो खान र लगाउनकै लागि यस्तो घ ृण्ाित पेसामा लागेको पाइन्छ । रत्नपार्कलार्इ बेरोजगार पार्क पनि भनिन्छ, यहा" प्राय: विदेश जान राजधानी आएका युवाहरूको समय कटाउने स्थान र विदेशबाट आएकाहरूको पनि समय बिताउने स्थान भनेर चिनिन्छ । गाउ"बाट बारी बेचेर परिवारलार्इ सुख दिन आएका युवाहरू विदेश नजा"दै काठमाडौंमा नै एड्‍सको सिकार हुनपनर्े अवस्था आउनसक्ने रत्नपार्कका भुत्तmभोगीहरू बताउ"छन्‍ । ती महिलाहरू युवाको शारीरिक बनोट हेरेर उसको पैसा तिनर्े क्ष्ामताको आ"कलन गरेर उनीहरू आफैं बागर्ेनिङ गर्न आउने गर्दछन्‍ । ठमेलकी सहारा गुरुङ भन्छिन्‍– 'आफू जापानिज आमा र नेपाली बाबुबाट जन्मिएको र लागूआैष्ाधको कुलतमा फसेपछि अहिले घर न घाटको भर्इ यो पेसा अ"गाल्न बाध्य भएको हु" ।' रत्नपार्कस्थित प्रहरी कार्यालयको नाकैमुनि यस्ता आपराधिक त्रिmयाकलापमा संलग्न हु"दा पनि किन प्रहरी प्रशासन मौन त भनी प्रश्न गर्दा जिल्ला प्रहरी काठमाडौंका प्रहरी प्रमुख उपेन्द्रकान्त अर्याल आफूहरूलार्इ यस्ता घटनाका बारेमा थाहा नहुने र आफ्‍नो कार्यक्ष्ोत्र पनि नपनर्े भएकाले प्रहरी व ृत्त दरबारमार्गलार्इ सोध्न अनुरोध गर्दै पन्छिए । ठमेलस्थित सञ्चयकोष्ाको भवनअगाडि बस्ने गरेका केही महिला र हि"जडाहरूलार्इ त्यहा"बाट खेदाइएपछि अहिले उनीहरूलार्इ रत्नपार्कमा देख्न सकिन्छ । ग्राहकस"ग दुर्इ सय रूपैया"देखि एक हजारसम्म रकम लिने गरेका उनीहरूले रकम रत्नपार्कको गेटमा बस्ने दलालहरू र प्रहरीसम्म पुर्‍याउनुपर्छ । यस्ता अनैतिक कामलार्इ प्रश्रय दिने काम बागबजारको भत्तmपुर बसपार्क वरिपरि रहेका केही गेस्टहाउसहरू र पुरानो बसपार्कका प्राय: सबै गेस्टहाउसहरू पनि अप्रत्यक्ष्ा रूपमा संलग्न भएको पाइयो । यौन व्यवसायी महिलाहरूलार्इ सर्वसुलभ दरमा केही समयका लागि कोठा मिलाइदिनेदेखि लिएर ग्राहकसम्म खोजिदिने कार्य पनि ती गेस्टहाउस सञ्चालकहरूले गरेको पाइन्छ । एक व्यापारीकाअनुसार यौन व्यवसायमा संलग्न महिलाहरूलार्इ केही समय अघि रोजगारी दिइएको खाने बस्ने सुविधासहित महिनाको एक हजार पा"च सय रूपैया" दिएर काम लगाइएको तर एक हप्तापछि सबै महिलाहरू काम छोडेर सोही पेसा अ"गालेबाट उनीहरू त्यही पेसामा सन्तुष्ट भएको प्रस्ट हुन्छ । त्यसैले यस्ता समाजमा विक ृति भिœयाउने र कुलतमा फसाउने युवतीहरूलार्इ कारबाही नगनर्े हो भने भोलि एड्‍सजस्तो भयानक रोगले धेरै युवाहरूलार्इ नगा"ज्ला भन्न सकिन्न । जनताको सेवामा रातदिन खटिरहने योङ कम्युनिस्ट लिगको आ"खामा नपरेका यी सामाजिक विक ृति फैलाउनेहरूलार्इ भmट्टै नै समातेर कारबाही गरिदिन र रत्नपार्कजस्तो एउटा संवेदनशील स्थानबाट उनीहरूलार्इ हटाउन त्यहा"भित्र सानो–तिनो व्यवसाय गरेर बसेका महिलाहरूले अनुरोध गरेका छन्‍ ।

त्रmान्तिकारी सरकारले पनि केही गर्न सकेन

– दीपक अधिकारी
काठमाडौं२०१९ सालमा ६४ लाख अमेरिकी डलर (रु. ५१ करोड) बराबरको सहयोगमा हेटौंडादेखि काठमाडौंसम्म निर्माण्ा भएको ४२ किलोमिटर लामो रोपवे हाल बन्द छ । यसको दयनीय स्थितिलार्इ हेनर्े हो भने हामी जोसुकैले पनि भन्न सक्छौं– देश २१आैं शताब्दीको अग्रगमनतिर होइन, १९आैं शताब्दीतिर फर्किएको आभास हुन्छ । विगतका सरकारले नया" निर्माण्ा गर्न त परै जाओस्‍, भएको रोपवेलार्इ मर्मत गरेर चलाउन नसक्नु सरकारको निरीहता भएको प्रस्टै देखिन्छ । भmन्डै ४४० जना कर्मचारी कार्यरत रहेकोमा २०५८ साल साउनमा रोपवे बन्द भएपछि सबै कर्मचारीहरूको जागिर पनि चट भएको छ । सबैले अवकाश पाउने भएपछि प्रतिहाकिम ५० लाख रुपैया" र प्रतिपियनले १२ लाख रुपैया" बा"डेर अभmै संस्थालार्इ खोत्रmो बनाइएको थियो । रोपवेको अफिस कोठा रहेको भवनमा हाल श्रम कार्यालय बसेको छ । २०४२ सालदेखि रोपवेको अफिसमा काम गर्दै आएका मानसिंह तामाङलार्इ मात्रै हाल रोपवे कार्यालयमा एक्लो कर्मचारीका रूपमा भेट्‍न सकिन्छ ।

२०४६ सालको जनआन्दोलनताका बन्द भएको रोपवे पुन: प्रmान्स सरकारको सात–आठ करोड सहयोग पाएपछि सञ्चालनमा आएको थियो । मकवानपुरको ढोक्सेमा रहेको एउटा ट्रान्समिटर २०५८ सालमा बिगि्रएपछि सञ्चालनमा आउन सकेको छैन । ट्रान्समिटर मर्मत गर्न सक्ने हु"दाहु"दै पनि अनेक बहानाले बन्द गरिएको बताइन्छ । अर्कोतफ यातायातका भारतीय दलालहरू रोपवे राम्रोस"ग सञ्चालन भएमा ट्रक नबिक्ने, तेल नबिक्ने, गाडीका पार्टपुर्जाहरू नबिक्ने, हातहतियार र लागूआैष्ाधहरू सजिलै पार गर्न नसकिने, अवैध काम गर्न अप्ठ्‍यारो हुने, ट्रकहरू सञ्चालन भएको खण्डमा सबै सम्भव हुने भएपछि पछिल्लो समयमा त्यहा" कार्यरत व्यत्तmिहरू (म्यानेजिङ डाइरेक्टर रहेका लक्ष्मीलाल श्रेष्ठ, निमित्त म्यानेजर गोपाल श्रेष्ठ, इन्जिनियर विनय रञ्जितकार, कर्मचारीहरू गोपाल पाण्डे, क ृष्ण्ाकुमार श्रेष्ठ, तोयराज पन्त)लार्इ आफ्‍नो हातमा लिएर मोटो रकम लेनादेनापछि भारतीय सरकारको प्रत्यक्ष्ा दबाबमा रोपवे बन्द गर्न लगाएको बताइन्छ । टेकु, ढोक्से, डिपीटी–धारापानी, नया"गाउ", जुरीखेत, गोल्पिmङ, भैंसे, हेटौंडा गरी आठवटा सबस्टेसनहरू हाल क्ष्ातविक्ष्ात अवस्थामा रहेका छन्‍ । प्राय: सबै स्टेसनहरू खुला रहेका छन्‍ । (हेनर्ुस्‍, तस्वीर) त्यहा" रहेका फलामका राम्रा पार्टपुर्जाहरू स्थानीय बासिन्दाले कुटो–कोदालो बनाइसकेका छन्‍ । हेटौंडादेखि काठमाडौंसम्म सामानहरू ल्याइपुर्‍याउन चार घण्टा लाग्थ्यो–रोपवेमा ।

हेटौंडा–काठमाडौं सञ्चालित उत्तm रोपवेमा ३६० वटा बक्स (सामान बोक्ने भा"डो) रहेको छ । जसमा एउटा बक्सदेखि अर्को बक्सको लम्बाइ ९० सेकेन्डको थियो । एउटा बक्सले ११ बोरा सिमेन्ट (साढे ५ सय किलो) बोक्ने गर्दथ्यो । अर्थात्‍, एकखेपमा हेटांैडादेखि काठमाडौंसम्म करिब चार हजार बोरा सिमेन्ट भित्रिने गर्दथ्यो । जसलार्इ दिन–रात जुन समय पनि प्रयोगमा ल्याउन सकिन्थ्यो । रोपवेबाट हेटौंडादेखि काठमाडौंसम्म एक क्विन्टलको ६० रूपैया"मा सामान आउ"थ्यो भने काठमाडौंबाट हेटौंडातफ रित्तो फर्कनुपनर्े भएका कारण्ा ३४ रूपैया" प्रतिक्विन्टलमा लैजाने गरिन्थ्यो–त्यतिबेला ।पछिल्लोपटक नेसनल टे्रडिङले हेटौंडाबाट काठमाडौं ल्याउ"दै गरेको ४७३ बोरा सिमेन्ट ट्रान्समिटर बिगि्रएपछि बीचैमा अलपत्र परेको थियो । अलपत्र परेर बिगि्रएको सिमेन्ट पुन: हेटौंडातफ लगेर हेटौंडाबाट ट्रकमा लोड गरेर नेसनल ट्रेडिङको नाममा पठाइएकोमा लामो समयसम्म खुला ठाउ"मा रहेको कारण्ा सिमेन्ट बिगि्रएकोमा नेसनल ट्रेनिङले बुभm्‍न अस्वीकार गरेको थियो । सो सिमेन्ट ढुंगाजस्तै अवस्थामा (यातायात संस्था) रोपवेको अफिसमा हालसम्म अलपत्रे अवस्थामा छ । यातायात संस्थानको नाममा नेसनल ट्रेडिङलार्इ तिनर्ुपनर्े बिगि्रएको सिमेन्टको क्ष्ातिपूर्ति अहिलेसम्म नतिरिएको बताइन्छ ।

३७ रोपनी क्ष्ोत्रफल जमिन ओगटेको टेकुस्थित रोपवेको अफिस (यातायात संस्था) रहेको जग्गा त्यहा"का स्थानीय बासिन्दाहरूले जबरजस्ती तीन रोपनी त कब्जा गरिसकेका छन्‍ । अचम्मलाग्दो कुरा त के छ भने, रोपवेको अफिसको बाहिरी गेटमा रहेको सिमेन्ट ढलानमा लेखिएको 'अमेरिका–नेपाल सहयोग' भन्ने बोर्ड नै एउटा घरको कम्पाउन्डभित्र पर्छ । यो बोर्डसम्म जान घरको ढोकाबाट भित्र पसेपछि मात्रै सम्भव हुन्छ । अनधिक ृत रूपमा कब्जा गरी धेरै पक्की घर र टहराहरू बनाइएको छ । तर, त्यसमा कसैले चासो दिन सकेको छैन । जग्गा कब्जा भएपछि संस्थालार्इ माया गनर्े एक व्यत्तmिले श्रम तथा यातायात व्यवस्था मन्त्रालयमा जग्गा कव्जा भएकोमा उजुरी हालेपछि श्रम तथा यातायात व्यवस्था मन्त्रालयका शाखा अधिक ृत दिनेशराज पन्तले जिल्ला प्रशासन कार्यालय काठमाडौंलार्इ २०६३ कात्तकि २८ गते जमिन कब्जा हुन नदिन पत्र लेखेका थिए । तर, हालसम्म जिल्ला प्रशासनले कारबाही गरेको छैन । अख्तियारले डामेका भ्रष्टाचारी खुमबहादुर खड्‍का ग ृहमन्त्री हु"दा धेरैजना कांग्रेसी कार्यकर्ता रोपवे अफिसमा राजनीतिक नियुत्तmि गरिएपछि, कांग्रेसी कार्यकर्ताहरूले लुटतन्त्र मच्चाएको कारण्ा तलब खुवाउन गाह्रो भएर रोपवे बन्द गनर्ुपरेको पनि बताइन्छ । काठमाडौंको कुलेश्वर, कीर्तिपुर, मातातीर्थ, मकवानपुरको फाखेल गाविसको मकैबारी वडा नं. ५, ६, ७, ८, मकवानपुरकै वोसीडोल गाविस, कुलेखानी गाविस, भीमफेदी गाविसमा रहेका एक–डेढ सय घर माथि ८० टनबराबरको गहु"्रगो फलामको लठ्‍ठा (रोपवेको लाइन) रहेको छ ।

हाल सञ्चालन नभएका कारण्ा सबै खिया लागेको र सबस्टेसनमा कसेका नट, बोल्टहरू कमजोर भएका कारण्ा फलामको ल¶ा चु"डिने प्रबल सम्भावना रहेको बताउ"छन्‍– मकवानपुर चित्लाङका मंगलसिंह लामा र मानबहादुर लामा । गहु"्रगो फलामको लठ्‍ठा चु"डेको खण्डमा सर्प हि"डेको भmैं लठ्‍ठा सोर्किने हु"दा गाउ" सखाप पानर्े सम्भावना रहेको छ–भन्छन्‍ उनीहरू । यसतफ न त सरकार, न त कुनै संघ/संस्था संवेदनशील भएको देखिन्छ । फोहोर फाल्ने ठाउ" नभएर दिनप्रतिदिन दुर्गन्धित बनेको राजधानी, यदि रोपवे सञ्चालन भएको खण्डमा त्यसबाट फोहोर ढुवानी गरी मकवानपुरको थाखेल, सिमपानीलगायतका स्थानमा रहेको खेती अयोग्य ठूलो क्ष्ोत्रफलमा रहेका ठाउ"मा फोहोर व्यवस्थापन गर्न सकिने र सो ठाउ"लार्इ ड्‍याम्पिङ साइटको रूपमा उपयोग गर्न सकिने कुरा पनि बताउ"छन्‍– रोपवेलार्इ माया गनर्ेहरू । सरकारले राजमार्ग फराकिलो बनाउने र दुर्घटना कम गराउने कल्पना गनर्ुभन्दा भएको रोपवेलार्इ मर्मत गरेर सञ्चालन गरे उत्तम हुने देखिन्छ । रोपवे सञ्चालन सामान ढुवानीको वैकल्पिक उपाय बन्ने भएकाले अनधिक ृत रूपमा कब्जा गरिएको जमिनलार्इ सरकारले कब्जा जमाउनेउपर कारबाही गरी आफ्‍नो स्वामित्वमा ल्याउन आवश्यक छ । यदि सरकारले कारबाही गर्न सक्दैन भने योङ कम्युनिस्ट लिग (वार्इसीएल)ले यस्ता भू–माफियाहरूलार्इ कारबाही गरेर तह लगाउनेमा स्थानीयवासीहरू आशावादी देखिएका छन्‍ । राजमार्गमा हुने दैनिक जाम केही मात्रामा भने पनि हट्‍नेछ ।

जनताको पसिनाबाट तिरेको कर डिजेल, पेट्रोल र अन्य कुराहरू विदेशिने छैन । आफ्‍नै देशमा भएका नदीनालाबाट निकालेको बिजुलीबाट सञ्चालन गर्न सकिने रोपवे सञ्चालन भएको खण्डमा काठमाडौंवासीले केही राहत पाउने थिए । भर्खरै सम्पन्न संविधानसभा निर्वाचनमा जनताको जित अर्थात्‍ राष्ट्रवादी पार्टी माओवादीले जितेपछि रोपवेलार्इ माया गनर्ेहरू माओवादीले रोपवे सञ्चालन गनर्े र प्रत्येक दिन इन्धनमा विदेशिने करोडौं रकम स्वदेशमै रहनेमा आशावादी छन्‍ ।

होर्डिङ बोर्ड : राजस्व छलेर करोडौं ठगी

सहरका सुन्दर ठाउ"मा राखिएका यी सांस्क ृतिक रूपमा विक ृत विज्ञापनहरूप्रति संस्क ृतिविद्‍हरू मौन छन्‍ । .
दीपक अधिकारी
कलंकीबाट कोटेश्वरतफ गइरहेको एक माइत्रmोबसका ड्राइभरले आफूले चलाएको गाडीको गतिको अनुमान गर्न नसकेपछि अगाडि रातो बत्तीमा रोकिएको मोटरसाइकललार्इ ठक्कर दिन पुग्यो । सडकको मध्यभागमा दुवै गाडी रोकिए, क्ष्ातिपूर्तिको दाबी गरियो । ट्राफिक प्रहरी आइपुग्यो, सडकमा माइत्रmोका ड्राइभरले गल्ती गरेको स्वीकारे । कारण्ा थियो– माइतीघरको खुला ठाउ"मा राखिएको साइबर संसार डटकमको अर्धनग्न अवस्थामा रहेको होर्डिङ बोर्ड । ड्राइभरको ध्यान होर्डिङ बोर्डतफ जा"दा उत्तm दुर्घटना हुन पुगेको ड्राइभरले स्वीकारे । सडकका दाया–बाया र घरका छतमा राखिएका ठूला–ठूला वजनदार (हेभी) कथित आकर्ष्ाक विज्ञापनहरू राजधानीका व्यस्त सडकमा दुर्घटनाको कारण्ा बन्ने गरेका छन्‍ । काठमाडौंको कलंकी, कालीमाटी, त्रिपुरेश्वर, माइतीघर, सुन्धारा, बानेश्वर, चाबहिल, बालाजु, तीनकुनेलगायतका ठाउ"मा विज्ञापनका नाममा उद्योगी–व्यवसायी र विज्ञापन एजेन्सीहरूले दादागिरी गरिरहेका छन्‍ । विज्ञापनको नाममा अश्लील र मनोवैज्ञानिक असर पनर्ेखालका विज्ञापन बाटामा तेस्र्याएर सरकारलार्इ चर्को रूपमा प्रतिकूल राजस्व घाटा पारिरहेको पनि भेटिएको छ । काठमाडौंलार्इ विज्ञापनको होर्डिङ बोर्ड राखेर कुरूप बनाउनेहरूमा दिवाकर गोल्छाको बजाज मोटरसाइकल पनि अग्रस्थानमा रहेको छ । यसरी सहरमा विज्ञापन राखी ठग्ने अरू विज्ञापनहरूमा मेरो मोबाइल, एसियन पेन्ट्‍स, वाइवाइ चाउचाउ, टुबोर्ग बियर, भर्जिन, ब ृज सिमेन्ट, डाबर नेपाल, हिरो होण्डा मोटरसाइकल, यमाहा मोटरसाइकल, मायोज चाउचाउ, शिखर चुरोट, रोयल स्ट्‍याग रक्सी, साइबर संसार डटकम, सीताराम दूध, निर्माण्ा, जगदम्बा सिमेन्टलगायत रहेका छन्‍ । अभmै सोल्टीमोड, माइतीघर, बानेश्वरलगायतका ठाउ"मा रहेका भिडियोवाला पर्दाहरू त दुर्घटनाको मुख्य कारण्ौ बन्ने गरेका छन्‍ । त्यसरी राखिएका भिडियोवाला पर्दाहरूमा एकपछि अर्को तस्वीर आउने भएकाले सडकमा हि"डेका जो–कसैको पनि एउटा सिनपछि अर्को कुन सिन आउ"छ भन्ने कौतुहलताले व्यत्तmिको ध्यान त्यता जाने गर्छ ।सामान्यतया एउटा होर्डिङ बोर्ड सहरका मुख्य भागमा राख्दा वाष्ािक १ लाख ५० हजारदेखि २ लाख रूपैया"सम्म लिने गरिएको हारती एड्‍भरटाइजिङ एजेन्सीले बतायो । अग्ला–अग्ला घरमा होर्डिङ बोर्ड एड्‍भरटाइजिङ एजेन्सीहरूले घरधनीलार्इ सीमित रकम दिएर राख्ने गरेका छन्‍ । जसमा वाष्ािक ३० देखि ४० हजार मात्रै काठमाडौं महानगरपालिकालार्इ कर तिरेर मोटो रकम एड्‍भरटाइजिङ एजेन्सीले कुम्ल्याउने गरेका छन्‍ । एकातफ राष्ट्रलार्इ कर छलेर एजेन्सी र व्यत्तmिहरू मोटाउ"दैछन्‍ भने अर्कोतफ यी होर्डिङ बोर्डहरू खतराको सूचीमा रहेको बताइन्छ । सामान्यतया एउटा होर्डिङ बोर्ड ५० केजीदेखि ५०० केजीसम्म हुने गर्दछ । यदि यी बोर्ड हावाहुरी र टुटफुटले तल व्यस्त सडकमा भmरेको खण्डमा सडकमा हि"डेका मानिसलार्इ कति क्ष्ाति पुर्‍याउmला ? सहजै अनुमान लगाउन सकिन्छ । यस्ता खालका होर्डिङ बोर्ड भिmक्नुको सट्टा भmन्‍–भmन्‍ बढी र ठूला–ठूला बोर्ड राख्न उद्यत भएको पाइन्छ । विज्ञापन नीतिसम्बन्धी कडा नियम नभएको कारण्ा सडकमा मनलाग्दी विज्ञापनका लागि होर्डिङ बोर्ड राख्ने प्रतिस्पर्धा नै चलेको हो । विकसित देशका मुख्य सहरहरूमा यस्ता होर्डिङ बोर्ड राख्न प्रतिबन्ध लगाइएको बताइन्छ । सडकको दाया–बाया मात्र नभर्इ सडकमा सवारी साधनभित्र यात्रा गरिरहेकाहरूले प्रत्यक्ष्ा रूपमा देख्नेगरी होर्डिङ बोर्ड राख्न पाइ"दैन । होर्डिङ बोर्डमा चुरोटसम्बन्धी एउटा विज्ञापन भद्रकालीअगाडिको खुला ठाउ"मा राखिएको छ । जहा" 'साहसीको एक मात्र चाहना खुकुरी चुरोट' जसले सीधै सन्देश दिन्छ, सो चुरोट खाने मान्छे मात्रै साहसी हुन्छ । एउटा बालकको लागि यस्ता विज्ञापनले कस्तो मनोवैज्ञानिक असर पार्छ ? सडकको किनारमा राखिएका अर्धनग्न महिलाको तस्वीरले एउटा गाडी चलाउने ड्राइभरलार्इ कस्तो असर पार्छ भनी मनोविश्लेष्ाकहरूले अहिलेसम्म मुख खोलेका छैनन्‍ । सहरका सुन्दर ठाउ"हरूमा राखिएका यी सांस्क ृतिक रूपमा विक ृत विज्ञापनहरूप्रति संस्क ृतिविद्‍हरू पनि मौन छन्‍ । सहरमा जथाभावी राखिएका होर्डिङ बोर्डका बारेमा काठमाडौं महानगरपालिकाका कर अधिक ृत हरि कु"वरलार्इ सम्पर्क गर्दा होर्डिङ बोर्डको नीति–नियम र करको बारेमा काठमाडौं महानगरपालिकाले वाष्ािक १ करोड रूपैया" होर्डिङ बोर्ड राखेबापत कर उठाउने गरेको, कर नतिनर्ेहरूको होर्डिङ बोर्ड भिmकिएको, मन्दिरको वरिपरि र दरबारमार्गमा मानवीय क्ष्ातिको द ृष्टिले होर्डिङ बोर्ड नराखिएको बताउनुभयो । तर, अरू ठाउ"मा राखिएका होर्डिङ बोर्डले चाहि" क्ष्ाति गर्दैन त ? भन्ने प्रश्नमा उहा"ले त्यसमा एड्‍भरटाइजिङ एजेन्सी जिम्मेवार हुने कुरा बताउ"दै आफू पन्छिनुभयो । नेकपा (माओवादी) जस्तो त्रmान्तिकारी पार्टी सरकारमा भएको बेला त्यसमाथि पनि सञ्चार मन्त्रालयअन्तर्गत पनर्े यी होर्डिङ बोर्डहरूको बारेमा त्रmान्तिकारी सरकारले सहरलार्इ कुरूप बनाउने र मनोवैज्ञानिक रूपमा प्रतिकूल प्रभाव पानर्े होर्डिङ बोर्ड भिmकेर देखाउ"छ या अभmै कुरूप बनाउन प्रेरित गर्छ ? त्यो भने हेर्न बा"की नै छ ।

नागाजर्ुनबाट पत्रकार जोडी पत्रmाउ.

दीपक अधिकारी
काठमाडौं । काठमाडौंमा एकातिर पत्रकार सुरक्ष्ाा तालिम चलिरहेको बेला एक जोडी पत्रकार काठमाडौंको नागाजर्ुन जंगलबाट ‘रिपोर्टिङकै त्रmममा’ पत्रmाउ परेका छन्‍ । समाचार संकलन गनर्े विष्ाय र स्थानको संवेदनशीलतालार्इ ख्याल नगर्दा ती पत्रकारले आठ घण्टासम्म महानगरीय प्रहरी व ृत्त बालाजुको हिरासतमा बिताउनुपरेको थाहा भएको छ । घटना २०६५ चैत २८ गते अपराह्‍नको हो । महानगरीय प्रहरी व ृत्त बालाजुकी डीएसपी मीरा चौधरी नागाजर्ुन जंगलको मुनि वष्र्ाौंदेखि सञ्चालनमा रहेका तर बेला–बेलामा अघोष्ाित वेश्यालयको रूपमा चर्चित नागाजर्ुनका कटेज र क्याबिनहरूमा छापा मार्न प्रहरी टोलीसहित पुगिन्‍ । डीएसपी चौधरीको टोलीले विभिन्न कटेजमा छापा मानर्े त्रmममा आठ जोडीलार्इ धन्दारत अवस्थामा पत्रmाउ गरेको थियो । तर सोही स्थानमा समाचार संकलनका लागि गएका कान्तिपुर दैनिकका पत्रकार विकास थापा र अर्की एक सञ्चारकर्मी राधा खनालसमेत हूलमुलमा परेर समातिएपछि सो दिन कान्तिपुर ग ृहका केही वरिष्ठ सञ्चारकर्मीलार्इ उनीहरूलार्इ छुटाउन निकै हम्मे परेको थियो । कान्तिपुरका पत्रकारको परिचय दि"दादि"दै पनि बालाजु प्रहरीले विकास र राधालार्इ करिब आठ घण्टासम्म अन्य जोडीहरूस"गै हिरासतमा राखेको थियो । तर अन्तिममा कान्तिपुरका अपराधसम्बन्धी समाचारदाता केदार ओभmाको पहलमा उनीहरूलार्इ ‘निर्दोष्ा साबित गर्दै’ प्रहरीबाट मुत्तm गराइएको स्रोतले जनाएको छ । पत्रकार जोडीलार्इ नागाजर्ुन पवित्र आत्म कटेजबाट समातिएको प्रहरी स्रोतले बताएको छ । बालाजु प्रहरी स्रोतले दिएको विवरण्ाअनुसार सो त्रmममा प्रमोद क्ष्ोत्री, रीमा थापा, इन्दिरा श्र्रेष्ठ, आकाश श्रेष्ठ, मन्दिरा श्रेष्ठ, जवालकुमार प्रजापति, अञ्जु तामाङ, क ृष्ण्ा तामाङ, कल्पना मगर, सुनिता लामा र रूपेन्द्र जोशी पत्रmाउ परेका थिए । उनीहरूलार्इ एक दिनपछि मात्र छाडिएको प्रहरी स्रोतले जनाएको छ । पत्रकार जोडी छुटेपछि उनीहरूलार्इ पनि मुद्दा नचलार्इ बाध्य भएर छाडिएको स्रोतको दाबी छ । विनाकारण्ा आफूहरूलार्इ समाएिको भन्दै पत्रकार र प्रहरीबीच चौकीमा निकै बेर भनाभन भएको थियो । कान्तिपुरमा जलस्रोतसम्बन्धी समाचार र लेख लेखेर निकै चर्चामा आएका पत्रकार थापा र अर्की सञ्चारकर्मी एवं हाल एक आर्इएनजीओमा कार्यरत राधा खनाललार्इ प्रहरीले पत्रmेर आठ घण्टा हिरासतमा राख्दा पनि पत्रकार महासंघलगायतका संघ/संस्थाले मौनता साध्नुलार्इ चाहि" अर्थपूर्ण्ा रूपमा लिइएको छ । पत्रकारलार्इ पत्रmाउ गरिएको कारण्ा सोध्न बालाजु प्रहरीमा सम्पर्क गर्दा डीएसपी मीरा चौधरी सम्पर्कमा आउन चाहिनन्‍ । सोही व ृत्तका एक अधिक ृतले आफ्‍नो नाम उल्लेख नगनर्े सर्तमा सामाजिक मर्यादाको उल्लंघन गर्दै आपत्तजिनक अवस्थामा भेटिएका सबैलार्इ पत्रmाउ गरिएको बताए । यस घटनाबाट पत्रकारले समाचार संकलनका त्रmममा जा"दा समाचारको विष्ायवस्तु र घटनास्थललगायतका विष्ायमा सचेत हुनुपनर्े शिक्ष्ाा अन्य पत्रकारहरूलार्इ पनि मिलेको छ ।

राजनीतिक दलले जनभावनाको सम्मान गरेन : यादव

नेपालगन्ज । नेकपा (माओवादी) का नेता मात ृकाप्रसाद यादवले मुलुकका राजनीतिक दलहरूले जनतामा परिवर्तनको अनुभूति गराउन निर्धारित समयमा संविधान निर्माण्ा गनर्ुपनर्े बताउनुभएको छ ।अवधि पत्रकार सङ्‍घ, बाँकेåारा शनिबार यहाँ आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा उहाँले दोस्रो ठूलो एेतिहासिक राजनीतिक परिवर्तनपछि पनि राजनीतिक दल र सरकारले जनताको भावना तथा चाहनाको सम्मान गर्न नसकेको टिप्पण्ाी गनर्ुभयो । उहाँको कथन थियो('कुर्सीका लागि जस्तोसुकै सम्भmौता गनर्े सरकार र कार्यकर्तालार्इ बलिको बोका बनाउने केही राजनीतिक दलको अशोभनीय कार्यले मुलुक अराजकताको भूमरीमा फस्दै गएको छ । सङ्‍त्रmमण्ा कालको नाममा देशलार्इ लथालिङ्‍ग बनाइएको प्रतित्रिmया व्यत्तm गर्दै नेता यादवले सरकारको नेत ृत्व गरिरहेको एकीक ृत नेकपा (माओवादी) 'दार्इ काङ्‍ग्रेस' मा परिण्ात हुँदै गएको आरोप लगाउनुभयो । पत्रकार सम्मेलन सङ्‍घका अध्यक्ष्ा सूर्यलाल यादवको सभापतित्वमा भएको थियो । यसैबीच नेकपा (माओवादी) को बाँके जिल्ला कार्यालयको नेता यादवले हिजै एक कार्यत्रmमबीच उद्‍घाटन गनर्ुभयो । र

सहमति र सहकार्य अहिलेको आवश्यकता : कोइराला

ललितपुर । नेपाली काङ्‍ग्रेसका सभापति तथा पूर्व प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाले अराजकताको स्थितिबाट राष्ट्रलार्इ बचाउन सहमति, सहकार्य र एकता अहिलेको आवश्यकता भएको बताउनु भएको छ ।नेपाल ट्रेड यूनियन काङ्‍ग्रेस(स्वतन्त्र ललितपुरले नव वर्ष्ा २०६६ को उपलक्ष्ामा आज यहाँ आयोजना गरेको शुभकामना आदन(प्रदान तथा चियापान समारोहमा उहाँले देशको परिस्थिति गम्भीर अवस्थाबाट गुजि्ररहेको भन्दै राष्ट्रको रक्ष्ााका निम्ति सबै नेपाली एकजुट हुनुपनर्ेमा जोड दिनुभयो ।सभापति कोइरालाले अहिलेको जटिल परिस्थितिमा प्रधानमन्त्री प्रचण्डले राष्ट्रको सही दिशा अवलम्बन गनर्ुपनर्े बताउँदै यसलार्इ गम्भीरताका साथ नलिए राष्ट्रमा ठूलो दुर्घटना हुनसक्ने आशङ्‍का व्यत्तm गनर्ुभयो ।आपूm ट्रेड युनियनबाट अहिलेको अवस्थामा पुगेको प्रसङ्‍ग उल्लेख गर्दै उहाँले ट्रेड युनियनका समस्या र मागको बारेमा नयाँ बन्ने संविधानमा समावेश गरिने प्रतिबद्धता जनाउनुभयो ।कार्यत्रmममा नेपाली काङ्‍ग्रेसका बरिष्ठ नेता तथा पूर्व प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले मुलुकमा जारी दण्डहीनताका कारण्ा मुलुकको शान्ति प्रत्रिmया र लोकतन्त्र खतरामा परेको भन्दै स्थायी शान्ति र लोकतन्त्रलार्इ स्थापित गर्न दण्डहिनता र अराजकताको अन्त्य हुनुपनर्े बताउनुभयो ।नेपाल ट्रेड युनियन काङ्‍ग्रेस स्वतन्त्रका अध्यक्ष्ा लक्ष्मण्ाबहादुर बस्नेतले श्रमिक मजदुरको हक अधिकारलार्इ नयाँ संविधानमा स्थापित गर्न सबै मजदुरहरू एकजुट हुनुपनर्े बताउनुभयो ।त्यस्तै नेपाल ट्रेड युनियन काङ्‍ग्रेस स्वतन्त्र ललितपुरका अध्यक्ष्ा कमलकुमार विष्टले मुलुकको परिवर्तनकामी आन्दोलनमा थुप्रै श्रमिकहरूले बलिदान दिएको भन्दै राज्यले उनीहरूलार्इ सहिदको सम्मान दिनुपनर्े बताउनुभयो ।

उत्रियो जनमोर्चा देश जोगाउन

काठमाडौं । "सामन्ती केन्द्रक ृत राज्य प्रण्ाालीको पुन: संरचना आवश्यक छ र संघीयता त्यसको विकल्प होइन, देशमा प्रजातान्त्रिक विकेन्द्रीयतामा आधारित स्थानीय स्वायत्तता सहितको एकात्मक राज्य प्रण्ााली स्थापना गनर्ु पर्दछ ।" उत्तm कुरा राष्टि्रय जनमोर्चाका केन्द्रीय उपाध्यक्ष्ा मनोज भट्टले राष्टि्रय जनमोर्चाåारा आयोजित काठमाडौं केन्दि्रत आन्दोलनको बानेश्वरस्थित सभालार्इ सम्बोधन गर्दै संघीयताको कडा निन्दा गनर्ुभयो । सुदुर पश्चिमका समस्याहरुलार्इ समेत उठाउ"दै जातीय संघीयता र राष्टि्रय एकता र सद्‍भाव खलबल्याउने मात्र होइन र राष्टि्रय विखण्डनको पुलिन्दा भएको दावी समेत गनर्ुभयो । गण्ातन्त्रको सुद ृढीकरण्ा गरौं, राष्टि्रय अखण्डताको रक्ष्ाा गरौं, संघीयताको विरोध गरौं भन्ने नाराका साथ संचालित काठमाडौं केन्दि्रत आन्दोलनको दोस्रो दिन बानेश्वरमा विशाल जनसभा सम्पन्न भयो । वयोव ृद्ध किसान नेता का. दण्ड बहादुर खत्रीको अध्यक्ष्ाता, राजमो के.स. इन्द्रमण्ाि पौडेलको संचालनबाट अगाडि बढेको सो जनसभालार्इ विभिन्न वत्तmाहरुले सम्बोधन गरे ।सभालार्इ सम्बोधन गर्दै राजमो के.स. दुर्गा पौडेलले संघीयता विरोधी संघर्ष्ालार्इ अगाडि बढाउन काठमाडौंका जनताको आदर, सहयोग रहेको बताउ"दै राष्ट्र बचाउन सम्पूर्ण्ा देशभत्तm जनता संघीयता विरोधी संघर्ष्ामा सामेल हुनुपनर्े बताउनुभयो । हजारौंको जनसभालार्इ सम्बोधन गर्दै अखिल नेपाल किसान संघका महासचिव चन्द्र बहादुर के.सी.ले माओवादी नेत ृत्वको सरकारले मुलुकलार्इ वर्वादीको दिशामा लगेकोले संघीयता खारेज नगरे हाम्रो संघर्ष्ा प्रचण्डलार्इ ठूलो हा"क हुने बताउनु भयो । अखिल (छैठौं)का अध्यक्ष्ा राजेन्द्र ढुंगानाले राष्टि्रय जनमोर्चा देशभत्तm पार्टी भएको बताउ"दै देशभत्तmिपूर्ण्ा आन्दोलनलार्इ रोक्ने अधिकार कसैलार्इ छैन भन्नु भयो । आजै राष्टि्रपति रामवण्ा यादवलार्इ राष्टि्रय जनमोर्चाका अध्यक्ष्ा चित्रबहादुर के.सी., महासचिव डिलाराम आचार्य लगायतको प्रतिनिधिमण्डलले ज्ञापनपत्र बुभmाएको थियो ।

ब्लु फिल्मकी ज्योति बनिन्‍ जंगल क्विन जेसिका

काठमाडौं । चलचित्र उद्योगमा प्रवेश गरेपछि नेपाली नायिकाहरूले आफ्‍नो विगत र विगतको नामसमेत परिवर्तन गनर्ु नय"" कुरा होइन । पूजा प्रधान पूजना बन्नु, पूजा रिजाल पि्रया बन्नु अथवा यमुना उप्रेती युना उप्रेती बन्नु फिल्म इन्डस्टि्रजका लागि नया" होइन । यस्तै भीडमा नया" नायिकाको प्रवेश भएको छ चलचित्र जंगल क्विनमाफत जेनिशा खड्‍काको । नेपाली फिल्मी उद्योगका अधिकांश नायिकाहरूको विगत कुनै न कुनै रूपमा विवादित छ । कोही फिल्म खेल्न थालेपछि श्रीमान्रबाट अलग हुन्छन्‍ र आफूलार्इ अविवाहित दाबी गर्छन्‍ भनें कोही आफ्‍नो धरातल बिर्सन्छन्‍ । यस्तै चलचित्र जंगल क्विनकी नायिका जेनिशा खड्‍काले त आफ्‍नो नाममात्र परिवर्तन गरिनन्‍, आफ्‍नो विगतको काम मेटाउनका लागि आफूलार्इ नै परिवर्तन गरेकी छिन्‍ । पाठकव ृन्द, तपार्इंहरूले अचेल चलचित्र जंगल क्विनको पोस्टर विभिन्न भित्तामा टा"सिएको देख्नुभएको होला । त्यहा" एउटी युवतीले आफ्‍नो नग्न शरीर हरिया पातहरूले ढाकेकी छिन्‍ । यदि तपार्इंहरूले यी युवतीको अनुहार राम्रोस"ग हेनर्ुभयो भने, उनलार्इ पहिले पनि कही" देखेको अनुभूति हुनसक्छ । नहोस्‍ पनि किन ? कमेडी गायक प्रकाश ओभmाको करिअर नै ड्‍यामेज हुने घटनाकी जिउ"दो पात्र नै तिनै हुन्‍ । अब त तपार्इंहरूले बुभिसक्नुभयो होला, चलचित्र जंगल क्विनकी नायिका जेनिशा उनै ज्योति खड्‍का हु्‍न्‍ जसको ब्mलु फिल्म तीन वर्ष्ाअघि नै सार्वजनिक भएको थियो । सुनसरीकी ज्योति खड्‍का नायिका बन्ने धुनमा विभिन्न पुरुष्ाहरूको सम्पर्कमा पुगिन्‍ र यसैत्रmममा उनले सर्वांग भएर फोटोसेसन गनर्ेमात्र होइन, यौनसम्पर्कमा लिप्त भएको भिडिओसमेत खिचाइन्‍ । त्यही भिडिओ पनि प्रकाश ओभmाका प्रतिस्पर्धी शिशिर सुवेदी भन्नेले बाहिर ल्याए र त्यो भिडिओको पुरुष्ा प्रकाश ओभmा भएको दाबी गरे । यद्यपि, त्यो भिडिओ अहिले पनि बजारमा पाइन्छ, त्यसमा देखिने युवती ज्योति खड्‍का उफ हालकी जंगल क्विन जेनिशा हुन्‍ भन्ने प्रस्ट देखिन्छ भने पुरुष्ाको अनुहार देखिएको छैन । तर, त्यो ब्लु फिल्ममा जेनिशा उफ ज्योति खड्‍काले क्यामेरातिर हेर्दै हा"स्दै यौनसम्बन्धमा लिप्त भएको द ृश्य विभिन्न आसनमा छायांकन गरिएको छ । उनले आफ्‍नो विगतलार्इ ढाक्न खोजे पनि ढा"टेको कुरा काटेर मिल्दैन भनेजस्तै उनको अनुहारमात्र होइन, अनुहारमा रहेको कोठीले पनि ब्लु फिल्मकी नायिका ज्योति खड्‍का र जंगल क्विनकी नायिका जेनिशा खड्‍का एकै हुन्‍ भन्ने कुराको पुष्टि हुन्छ । ब्लु फिल्म खेल्नेले अरू फिल्म खेल्न हु"दैन भन्ने कही" पनि छैन । उनी यदि परिबन्धमै परेर पहिले त्यस्तो कर्ममा लागेकी भए पनि अहिले उनले आफूलार्इ नया" ढंगबाट प्रस्तुत गर्न पाउनुपर्छ । तर आफ्‍नो पहिचानलार्इ नै अस्वीकार गनर्ुचाहि" अवश्य पनि ठीक होइन । त्यसो त, जंगल क्विन देखाउने त्रmममा केही हलमा रात्रिकालीन शोमा चलचित्रको बीचबीचमा जेनिशा उफ ज्योतिको यौनसम्पर्कको भिडिओ पनि देखाइने गरेको चर्चासमेत चलेको छ । यद्यपि यसको पुष्टि भएको छैन ।यो चलचित्रमा जेनिशा उफ ज्योति जंगल क्विनको भूमिकामा देखिएकी छिन्‍ । चलचित्रको कथाअनुसार विदेशबाट सञ्चालित जंगली जनावरका तस्करहरूका विरुद्ध सिंगो पुलिसफोर्स लागेको हुन्छ । एकजना इमानदार पुलिस अफिसर एकदिन आफ्‍नो श्रीमती र छोरीसित जंगलमा घुम्न गएका हुन्छन्‍ । तस्करहरूस"गको भmगडामा पुलिस अफिसरलार्इ श्रीमतीसहित मारेपछि टुहुरी बनेकी अबोध बालिकालार्इ तस्करहरूले जंगलमै फालिदिन्छन्‍ । अलपत्र सो बालिकालार्इ एक वनमान्छेले भेटेपछि वनमान्छेकै सहारामा हुर्किन्छिन्‍ एक 'जंगल क्विन' । वनमान्छेस"ग रूख चढ्‍ने, डोरीमा भmुन्डिने, पहरामा चढ्‍ने आदि कुराहरू त्यो बालिकाले सिक्दछे । त्यही जंगल क्विन बाह्र वर्ष्ापछि जवान हुन्छे र जंगलमा बा"दर, हात्ती तथा वनमान्छेस"ग जंगलका कन्दमूल खा"दै जंगली जनावरभmंै एक जनावरको रूपमा प्रतिविम्बित हुन्छिन्‍ । उता, तस्करहरूको समूहले वनमान्छे र त्यो जंगल क्विनलार्इ देखेपछि डलर कमाउने आसमा त्यो वनमान्छेलार्इ समाएर विदेश पठाउने र त्यो केटी को हो ? पत्ता लगाउन एउटा ठूलो समूह जंगलमा पठाएको हुन्छ । तस्करहरूका विरुद्धमा परिचालित प्रहरी बल एकपछि अर्को गर्दै असफल बन्दै गएपछि प्रहरीले नया" योजनासहित प्रहरीको एक समूह जंगल पठाउ"छ । तस्करहरूको खोजीकै त्रmममा प्रहरी बल प्रमुखको अचानक त्यो जंगल क्विनस"ग भेट हुन्छ, तर त्यो जंगल क्विन मानवीय भाष्ाा बुभिm्‍छन्‍ । यहा"नेर केही अस्वाभाविक द ृश्य लाग्दछ, 'तिमी बोल्न सक्छौ ? तिमी बोलेको बुभm्‍छौ ? आदि प्रश्न गर्दा जंगल क्विनले बोल्न सक्दिन र बोलेको बुभिm्‍दन" भनेको आशयलार्इ टाउको हल्लाएर जनाएकी छिन्‍ । बोलेकै नबुभm्‍नेले कसरी टाउको हल्लाएर संकेत गर्न सक्छिन्‍ । यसरी नै कथा अघि बढ्‍दै जा"दा तस्करको समूहमाथि जंगल क्विन र प्रहरीले विजय हासिल गर्दछन्‍ र चलचित्र जंगल क्विन समाप्त हुन्छ ।

सेनाåारा सर्वसत्तावादविरुद्ध आत्रmोश

काठमाडौं । नेपाली सेनाका अधिकांश प ृतनापतिले सरकारको नेत ृत्व गरिरहेको एकीक ृत नेकपा माओवादी सर्वसत्तावादतफ उन्मुख भएको प्रतिवेदन हेडक्वार्टरलार्इ बुभmाएका छन्‍ । नेपाली सेनाका प ृतनापतिहरूको चैत ३० गते आइतबार सुरु भएको भेलामा सेनाका ६ मध्ये चार प ृतनापतिले माओवादीले अदालत, धर्म, प्रेस र सेनामाथि ठाडो हस्तक्ष्ोप गरेर सर्वसत्तावादको अभ्यास गरेको प्रतिवेदन प्रस्तुत गरेका छन्‍ । सरकार र सेनाबीचको åन्å राजनीतिबाट खेलकुदसम्म आइपुगेको बेला काठमाडौंमा सुरु भएको प ृतनापतिहरूको भेलामा माओवादी सर्वसत्तावाद कसरी सुरु हु"दैछ भनेर आ–आफ्‍नो विवरण्ा पेस गरेका थिए । बिहान ११ बजेदेखि अपराह्‍न चार बजेसम्म चलेको पहिलो दिनको भेलामा प ृतनापतिहरू कसैले लिखित र कसैले मौखिक रूपमा आ–आफ्‍नो कार्यक्ष्ोत्रका रिपोर्टिङ गरेका थिए । क ृष्ािविज्ञ रक्ष्ाासचिव डा. गण्ोशराज जोशी एकैछिन उपस्थित भए पनि माओवादीविरुद्धको टीकाटिप्पण्ाीका बेला थिएनन्‍ । सरकारबाट म्याद नथपिएका आठ जनर्ेलमध्येका एक सैनिक समाचार निदर्ेशक डीएमआर्इका प्रमुख सहायकरथी पवनबहादुर पाण्डेबाट सुरु भएको बि्रफिङ सुदूरपश्चिमका प ृतनापति डम्बरसिंह गुरुङमा गएर टुंगिएको थियो । सरकारप्रति आत्रmोशित पाण्डेलगायतका अधिकांश प ृतनापतिका साथै सैनिक जनसम्पर्क निदर्ेशनालयका प्रमुख सहायकरथी रमीन्द्र क्ष्ोत्रीसम्मले माओवादीले कसरी सर्वसत्तावादको अभ्यास गर्दैछ भनेर आ–आफ्‍नो भनाइ राखेका थिए । माओवादीले अदालत, धर्म, सेना र प्रेसमाथि ठाडो हस्तक्ष्ोप गरेको र सर्वसत्तावादी चरित्र देखाएको उनीहरूको ठहर छ । उनीहरूले सेनामाथि माओवादीको हस्तक्ष्ोप सैनिक भर्तीबाट सुरु भएर आठ सहायकरथीको अवकाश हु"दै खेलकुदमा गुरिल्ला प्रवेश गराएर सेनाको मनोबल गिराउने दुष्प्रयाससम्म आइपुगेको ठहर गरेका छन्‍ । यद्यपि, भेलामा उठेका यी विष्ायमा वैशाख ३१ गतेमात्र छलफल हुने बताइएको छ । प ृतनापतिहरूको प्रतिवेदन युद्धकार्य निदर्ेशक सहायकरथी महेश कार्कीस"ग रहनेछ । वैशाख ३० गतेको भेलामा पूर्वी प ृतनाका प ृतनापति रामबहादुर गुरुङ, मध्य प ृतनाका नेत्रबहादुर थापा, उपत्यकाका अनिलजंग थापा, पश्चिम प ृतना पोखराका शिवराम प्रधान, मध्यपश्चिम प ृतनाका प्रदीपजंग थापा र सुदूरपश्चिम प ृतनाका डम्बरसिंह गुरुङले आ–आफ्‍नो क्ष्ोत्रको रिपोर्टिङसहित भनाइ राखेका थिए । भेलामा सैनिक जनसम्पर्क निदर्ेशनालयका प्रमुख रमीन्द्र क्ष्ोत्री, कानुन विभागका बीएकुमार शर्मा र मानवअधिकार विभागका नीरेन्द्र अर्यालले पनि आ–आफ्‍नो विश्लेष्ाण्ा सुनाएका थिए ।सरकारको नेत ृत्व गरिरहेको पार्टीमाथि सेनाले सर्वसत्तावादको आरोप लगाएको इतिहासमा सम्भवत: यो पहिलोपटक हो । प्रत्येक वर्ष्ा हुने प ृतनापतिहरूको भेलामा सुरक्ष्ाा विष्ायमा विशेष्ा छलफल हुनेगर्छ । तर, यसपालि भने सुरक्ष्ााभन्दा राजनीतिमा प ृतना भेला बढी केन्दि्रत भएको छ । वैशाख ३१ गते हुने छलफलमा माओवादीको विरोधमा निकै ठूलो छलफल हुने र प्रधानसेनापति रुक्मांगत कटवालले निष्कर्ष्ासहित मन्तव्य दिने स्रोतले जनाएको छ । सरकार–सेना åन्å उत्कर्ष्ामा पुगेको बेला भएको प ृतनापतिहरूको भेलालार्इ स्वयं रक्ष्ाामन्त्री र सिंगो माओवादी पार्टीले गम्भीरतापूर्व चासो दिएको छ । प ृतना भेलाको प्रारम्भिक छनक पाएका रक्ष्ाामन्त्री बादलले सेनाले जननिर्वाचित सरकारको अपमान गर्न खोजेको प्रतित्रिmया गुल्मी पुगेर दिएका छन्‍ । भेलामा देशको सुरक्ष्ाा अवस्था, सैनिकहरूको खानपिन, बसोवास समस्या, बन्दोबस्तीका सामानको अभाव, बजेट अभाव, जवानहरूको समस्याको कुरामा बढी छलफल हुनुपनर्ेमा देशको पछिल्लो राजनीतिक अवस्थाले सैनिक अधिक ृतहरूलार्इ प्रभावित पारेको छ । अभm आठ जनर्ेलको अवकाश विवाद र अदालतमा विचाराधीन मुद्दाका कारण्ा सेनाको प ृतना भेलाको छलफल त्यसतफ केन्दि्रत भएको स्रोतले जनाएको छ । 'प ृतना भेला देशको राजनीतिप्रति निकै चिन्तनशील भएको छ । सेना, अदालत, धर्म र प्रेसमाथिको हस्तक्ष्ोपबाट सर्वसत्ताको सुरुवात भएको कुरा आएको छ,' स्रोतले भन्यो । रथी छत्रमानसिंह गुरुङको स्वागत भाष्ाण्ाबाट सुरु भएको प ृतना भेलामा देशको सार्वभौमसत्ता, अखण्डता र शान्तिसुरक्ष्ााको अवस्थाको बारेमा पनि कुरा उठेको थियो । प ृतनापतिहरूले शान्तिसुरक्ष्ााको अवस्था कमजोर बनेको प्रतिवेदन दिएका थिए । यसका साथै भेलामा सम्बन्धित क्ष्ोत्रमा भएको संविधानसभा उपनिर्वाचन र हालै सम्पन्न स्ववियु निर्वाचनको समेत प्रतिवेदन पेस भएको छ । यी सबै विष्ायमा छलफल गरी निष्कर्ष्ा निकाल्ने काम भने वैशाख ३१ गतेमात्र हुनेछ ।