Sunday, June 28, 2009

मृत्यु दण्डको विकल्प


दीपक अधिकारी, मैदी-१, धादिङ
देशमा राजनैतिक अस्थिरता भएको बेला हत्या, हिंसा, अपहरण, फिरौती, चन्दा आतंक बढ्दै गएको कुरा सवैलाई जगजाहेर छ । कानुनको अभावमा अपराधीहरु छुट्ने, राजनैतिक संरक्षणमा अपराध गर्नाले दण्डहिनता दिनप्रतिदिन बढ्दै गएको छ । पछिल्लो पटक कालीमाटिस्थित जुलियन्ट कलेजमा कक्षा १२ मा अध्ययरत छात्रा ख्याती श्रेष्ठको अपहरणपछि रकम माग र क्रुरतापर्ूवक हत्या गरिएको छ । क्रुरता पर्ूवक हत्या गरिएको उदाहरण पहिलो भने होइन, यसअघि नावालक विवेक लुइटेल, धिरज अधिकारीहरु पनि यस्तै क्रुरतापर्ूवक मारिएका छन् । हाल आएर ख्यातीको हत्या पछि भने बुद्धिजीविहरुबीच मृत्यु दण्डको सवालमा बहस चल्न थालेको छ । विभिन्न मानवअधिकारवादी संस्थाहरु मृत्युदण्डको विरुद्धमा खुलेर लागेका छन् भने पीडित पक्षहरु र अधिकांश जनता अपराधीलाई मृत्युदण्ड नै हुनर्ुपर्छ भन्ने आवाज उठाउ"दैछन् । २०६१ सालमा भिनाजुको पेस्तोल लुटेर नविल बैंकबाट पैसा लुटेका निरन्जन खनाल जेल जीवनपछि प्रतिष्ठित व्यापारी महेश सारडालाई अपहरण गरी फिरौती लिएको आरोपमा पुनः पक्राउ परेका छन् । समातिने अधिकांश अपराधीहरु पहिले जेल जीवन विताएर निस्किएहरु हु"दा कतै मृत्युदण्डको आवश्यकता नै भएको त होइन - वहस चल्नु स्वभाविक पनि छ ।
देश जनताको चुन्ने व्यवस्था गणतन्त्रमा गइसकेको अवस्थामा जनताहरु आफूलाई असुरक्षित ठान्दैछन् । यसको लागि सरकारले कडा कानुन बनाउनु आवश्यक भइसकेको छ । मृत्युदण्डको विकल्पमा अपराधीले अपराध गरेको प्रमाणित भैसकेपछि उसलाई आजीवन जेल राख्न सकिन्छ । एउटा अपराधीले क्रुर अपराध गर्छ भने अदालत पनि जान पाउनर्ुपर्छ । जव अदालतले अपराधी प्रमाणित गर्छ भने उसलाई आजीवन नै जेल हाल्नर्ुपर्छ । देशमा एउटा नया" कारागार बनाउनु पर्छ । जुन कारागारमा मृत्यु दण्ड दिन लायक अपराधीलाई मात्र राखिनर्ुपर्छ । अदालतले प्रमाणित गरिसकेपछि, जेल छिरेको त्यो अपराधीको लास मात्र कारागारबाट बाहिर निस्कनर्ुपर्छ । परिवार-आफन्तलाई भेट्न दिनु हुदैन, जेल थोरै क्षेत्रफल र सा"घुरो हुनर्ुपर्छ । यस्तो होस्, जेलमा छिरेपछि एउटा जीवनको समाप्त भएको बराबर होस् । अपराधीको स्वास्थ्यको जिम्मे सरकारले लिनर्ुपर्छ । संविधान नबनेसम्मका लागि हालको संसदबाटै भएपनि यस्तो कानुन बनाएमा केही मात्रामा अपराध कम हुने कुरामा दुइ मत रहन्न ।

दूतावासले मन्त्रीको लिस्ट च्यातेपछि भाडभैलो


काठमाडौं । मन्त्री बनाउन तयार पारेको लिस्टलाई अन्तिम समयमा भारतीय दूतावासले च्यातिदिएपछि तर्राई-मधेश लोकतान्त्रिक पार्टर्ीी भा"डभैलो मच्चिएको छ । दूतावासले आफ्नो निर्ण्र्ााठाडै अस्वीकार गरेर आफ्ना मान्छेलाई मन्त्री बनाउन दबाब दिएपछि तमलोपाका अध्यक्ष महन्थ ठाकुरसमेत 'ऐसी तरिकासे पार्टर्ीीही चलेगा' भन्दै निराशा व्यक्त गर्न थालेका छन् । हृदयेश त्रिपाठी र महेन्द्रप्रसाद यादवले अन्तिम समयमा दूतावास प्रयोग गरेर ठाकुरले मन्त्री बनाउन लागेका तीनजनाको नाम लिस्टबाटै हटाएपछि तमलोपा पनि फोरमजसरी फुट्ने अवस्थामा पुगेको हो । यद्यपि, अध्यक्ष ठाकुरले भारतीय दूतावासको अगाडि आफ्नो केही जोर नचलेको भन्दै मन्त्री बनाउन नसकेकोमा रामकुमार शर्मा, श्रीकृष्ण यादवलगायतका नेताहरूस"ग माफी माग्दै पार्टर्ीी काम गर्न र आफूलाई सहयोग गर्न अनुरोध गरेकाले तत्काललाई तमलोपा फोरमझैं विभाजन हुनबाट भने रोकिएको छ ।
तमलोपा सम्बद्ध उच्च स्रोतका अनुसार आफू मन्त्री हुन नपाएपछि सरकारमा जानै ह"ुदैन भनेर अड्डी लिएका हृदयेश त्रिपाठीले सरकारमा जाने नै भएपछि महन्थ ठाकुरलाई फेल गराउन दूतावास प्रयोग गरेका थिए । एमालेबाट चुनावको मुखैमा तमलोपामा गएका महेन्द्रप्रसाद यादवले पनि आफूलाई मन्त्री नबनाउने छनक पाएपछि दूतावास गुहारेका थिए । ठाकुर कुनै पनि हालतमा महेन्द्र यादवलाई मन्त्री बनाउने पक्षमा थिएनन् । तर दूतावासले जसरी पनि महेन्द्रलाई मन्त्री बनाउनू भनेपछि ठाकुर निराश र आक्रोशमा आएका थिए । एकातिर हृदयेशले दुःख दिने र अर्कोतिर महेन्द्र यादवले दूतावास प्रयोग गर्ने क्रम बढेपछि ठाकुरले पार्टर्ीी दूतावास घुसपैठ गराएको भन्दै महेन्द्र यादवलाई हपारेका थिए । दूतावास प्रयोग गरेर महेन्द्र यादवले मन्त्री पाए पनि रोजेको मन्त्रालय पाएनन् । यादवले शिक्षा मन्त्रालय मागेका थिए, तर ठाकुरले उनलाई उद्योग मन्त्रालय दिए त्यो पनि राज्यमन्त्रीमा दानबहादुर चौधरीलाई हालेर । महेन्द्र यादव र गणेश नेपालीलाई मन्त्री बनाउनुपरेपछि ठाकुरले मन्त्री बन्ने लिस्टबाट हटेका नेताहरूलाई बोलाएर 'मलाई माथिबाट धेरै प्रेसर आयो, हृदयेश र महेन्द्रले खेल खेले, तपाईंहरूलाई बनाउन सकिन", पछि फेरि मौका आउ"छ, मलाई सहयोग गर्नुस्' भन्दै सरी भनेको एक नेताले सा"घुलाई बताए । एक नेताले अध्यक्षभन्दा माथि को छ भनेर प्रश्न गर्दा उनले तपाईंहरू आफैं बुझ्नुस् भनेर लाचारी प्रकट गरेको पनि ती नेताले बताए । 'दूतावासको तलब खानेहरूले तमलोपालाई पनि सद्भावना बनाउने भए,' ती नेताले भने । दूतावासकै खेलका कारण अन्तिम समयसम्म पनि तमलोपा सरकारमा जानु ह"ुदैन भन्ने गणेश नेपाली तिवारी मन्त्री बन्न सफल भएको चर्चा पनि तमलोपामा छ । अर्को संयोग त के भएको छ भने तपलोपाबाट मन्त्री बनेका चारमध्ये तीनजना संविधानसभा निर्वाचनअघि मात्र एमाले छाडेर तमलोपामा गएका हुन् । रामचन्द्र कुशवाह कांग्रेसबाट गएका हुन् भने महेन्द्र यादव, गणेश नेपाली र दानबहादुर चौधरी पर्ूवएमाले हुन् । उता, मधेशी जनअधिकार फोरमको गच्छदार पक्षमा पनि मन्त्री बन्ने झगडा चर्किएको छ । उपेन्द्र यादव पक्षको बैठक भा"ड्न एकजुट भएर लाठी बोकेका महिला सभासद्द्वय करिमा बेगम र दर्ुगादेवी महतोबीच राज्यमन्त्री बन्ने हानाथाप चलेको छ । करिमा पछिल्लो समयमा गच्छदारस"ग निकट भएकाले उनले बाजी मार्ने अनुमान फोरम कार्यकर्ताले लगाएका छन् । महतोले राज्यमन्त्री नपाए गच्छदारको साथ छाड्ने धम्की दिएकी छिन् । त्यस्तै, केन्द्रीय सदस्यहरूमध्येबाट एकजनालाई मन्त्री बनाउने गच्छदारको योजना छ । त्यसो भएमा रामेश्वर राय यादव मन्त्री बन्नेछन् । यद्यपि, जितेन्द्र देवले पनि मन्त्री बन्ने प्रयास जारी राखेका छन् । त्यसो त, रत्नेश्वर गोइत पनि विजय गच्छदारलाई संकटमा साथ दिएकाले मन्त्री बन्ने सम्भावनामै छन् । तर, गैरसभासद्हरूको भीड मन्त्रिपरिषद्मा लागेको भनेर र्सवत्र आलोचना भएकाले यी तीन भाइलाई पन्छाउन गच्छदारलाई राम्रो मसला मिलेको चर्चा पनि फोरममा चलेको छ ।